Πραγματοποιήθηκε την Τετάρτη 7 Απριλίου, η 9η διαδικτυακή συνάντηση της σειράς που πραγματοποιεί ο Αρχιμανδρίτης π. Καλλίνικος Μαυρολέων, με γενικό τίτλο «Ορθόδοξη Κατήχηση», στο πλαίσιο των Εκπαιδευτικών Σεμιναρίων του προγράμματος «ΕΝΟΡΙΑ εν δράσει…».
Ο π. Καλλίνικος, στην 9η αυτή συνάντηση, προχώρησε στην ανάλυση του 2ου άρθρου του Συμβόλου της Πίστεως.
- «Καὶ εἰς ἕνα Κύριον Ἰησοῦν Χριστόν, τὸν Υἱὸν τοῦ Θεοῦ τὸν μονογενῆ, τὸν ἐκ τοῦ Πατρὸς γεννηθέντα πρὸ πάντων τῶν αἰώνων· φῶς ἐκ φωτός, Θεὸν ἀληθινὸν ἐκ Θεοῦ ἀληθινοῦ, γεννηθέντα οὐ ποιηθέντα, ὁμοούσιον τῷ Πατρί, δι’ οὗ τὰ πάντα ἐγένετο».
Πιστεύω και σ’ έναν Κύριο, τον Θεάνθρωπο Ιησού Χριστό, που είναι ο μονογενής Υιός του Θεού Πατέρα και γεννήθηκε απ’ Αυτόν προαιωνίως. Είναι φως, όπως και ο Πατέρας Του. Είναι αληθινός Θεός, επειδή γεννήθηκε από τον αληθινό Θεό. Ο Υιός δεν είναι δημιούργημα ή κτίσμα του Θεού, όπως πίστευαν διάφοροι αιρετικοί, αλλά έχει την ίδια Θεία ουσία με τονΠατέρα (είναι «ομοούσιος») και τα πάντα δημιουργήθηκαν δια του Υιού.
Στο δεύτερο άρθρο βεβαιώνουμε ότι πιστεύουμε και σε ένα Κύριο, τον Ιησού Χριστό, τον Υιό του Θεού. Αυτό το «καί» εἰς ἕνα Κύριον… δεν μπήκε τυχαίως. Έχει τη σημασία του! Γιατί συνδέει το πρώτο άρθρο με το δεύτερο. Βάζει στο ίδιο επίπεδο, στην ίδια θέση, τον Πατέρα και τον Υιό. Θεός ο Πατέρας, Θεός και ο Υιός, ο Χριστός. Αυτό το «καί» βεβαιώνει ότι, όπως πιστεύομε στον Θεό Πατέρα, έτσι πιστεύουμε και στον Υιό Του, στον Κύριο ημών Ιησού Χριστό, ως «Θεόν ἀληθινόν ἐκ Θεοῦ ἀληθινοῦ».
Ο Ιησούς Χριστός, Σωτήρας των ανθρώπων.
Πρώτα απ΄όλα δηλώνεται το βασικό σημείο της πίστεώς μας, ότι ο Ιησούς Χριστός είναι ένας. «Εἷς Κύριος Ἰησούς Χριστός». Ένας σωτήρας. Ένας λυτρωτής. Ένας Μεσσίας. Ένας μεσίτης μεταξύ Θεού και ανθρώπων, μία η εξιλαστήρια θυσία Του, μία η Εκκλησία, το σώμα Του, μία η πίστη και ένα το βάπτισμα. Μία και η αιώνια βασιλεία Του.
Ο άνθρωπος έπεσε. Έπρεπε όμως να σηκωθεί να δώσει τη μάχη του. Να νικήσει τον διάβολο, που τον έριξε. Να νικήσει την αμαρτία, που μπήκε ως παράσιτο στη φύση του. Να νικήσει και τον θάνατο, που ως ξαφνικός εισβολέας ήρθε στη ζωή του!
Ποιος θα τον έσωζε; Αφού άνθρωπος έπεσε, πάλι άλλος άνθρωπος έπρεπε να βρεθεί, αλλά άνθρωπος που να μην είχε στη φύση του την κληρονομιά της αμαρτίας. Γιατί αν την είχε, θα ήταν το ίδιο αδύναμος με εκείνον που έπεσε. Κι ακόμη κάτι: θα έπρεπε να ήταν αναμάρτητος και να είχε θεϊκή δύναμη.
Μόνον ένας τέτοιος άνθρωπος θα μπορούσε να σώσει τον πεσμένο άνθρωπο. Ποιος θα μπορούσε να ήταν αυτός; Μας το είπε ο ίδιος ο Θεός στο «Πρωτευαγγέλιο». Αυτός ο άνθρωπος να ήταν το «σπέρμα της γυναίκας». Κι επειδή η γυναίκα δεν έχει σπέρμα, προφητεύεται η υπερφυσική γέννηση του Χριστού, του Υιού του ανθρώπου και του Υιού του Θεού.
Μέσα στους αιώνες που πέρναγαν ο Θεός προετοίμαζε τον κόσμο για τη λύτρωση, που του υποσχέθηκε. Έτσι, προετοίμασε πρώτα τον ειδωλολατρικό κόσμο με το αμυδρό φως της συνειδήσεως και τον έμφυτο ηθικό νόμο.
Ειδικά, τον περιούσιο λαό Του, τον προετοίμασε με τον Μωσαϊκό νόμο και τους Προφήτες και μάλιστα με ολόκληρη την Παλαιά Διαθήκη.
Μελετώντας την με προσοχή, διαπιστώνουμε ότι όλοι οι Προφήτες μιλούν θεόπνευστα για το κοσμοσωτήριο έργο του Μεσσία.
Ας δούμε μερικά:
- Το προδρομικό έργο του Ιωάννη του Βαπτιστή.
- Τη γέννηση του Ιησού από Παρθένο κόρη.
- Τον τόπο της γεννήσεως.
- Τον χρόνο της Γεννήσεως.
- Τη σφαγή των νηπίων.
- Τη φυγή στην Αίγυπτο.
- Το έργο και τα θαύματα του Χριστού.
- Την προδοσία του Ιούδα.
- Το πούλημα με τα 30 αργύρια.
- Τα σεπτά Πάθη.
- Την κλήρωση των ιματίων Του.
- Το ξύδι και τη χολή.
- Το σκότος του ήλιου.
- Την Κάθοδο στον Άδη και την Ανάσταση.
- Την ίδρυση της Βασιλείας Του επί της γης, της Εκκλησίας Του.
Στην Καινή Διαθήκη πάλι είναι ζωντανή η προσδοκία για τον ερχομό Του, ώστε από το στόμα του Συμεών του Θεοδόχου να έχουμε τη γνωστή ομολογία και προφητεία: «Νῦν ἀπολύεις τὸν δοῦλόν σου, Δέσποτα, κατὰ τὸ ῥῆμά σου, ἐν εἰρήνη· ὅτι εἶδον οἱ ὀφθαλμοί μου τὸ σωτήριόν σου, ὃ ἡτοίμασας κατὰ πρόσωπον πάντων τῶν λαῶν· φῶς εἰς ἀποκάλυψιν ἐθνῶν καὶ δὸξαν λαοῦ σου Ἰσραήλ (Λουκ. β’ 29-32)
Κι όταν έφτασε το πλήρωμα του χρόνου, «ἐξαπέστειλεν» ο Θεός τον Υιό και Λόγο Του, που γεννήθηκε από γυναίκα χωρίς άνδρα και μας έκανε πάλι παιδιά Του με υιοθεσία. Κι από τότε απολαμβάνουμε όλα αυτά τα αγαθά της υιοθεσίας. Με το Αίμα Του εξαγόρασε εκείνους όλους, που ήσαν κάτω από την κατάρα του Νόμου.
Ο Υιός του Θεού γίνεται άνθρωπος, με την επέμβαση του Αγίου Πνεύματος και της Παρθένου Μαρίας. Η αποκατάσταση και η ανάπλαση του πεσμένου ανθρώπου έπρεπε να γίνει δια του Υιού και Λόγου:
- Ο αόρατος έπρεπε να γίνει ορατός.
- Ο ακατάληπτος να γίνει καταληπτός.
- Ο απαθής να γίνει παθητός ( να έχει δηλαδή τα αδιάβλητα πάθη: να πεινά, να διψά, να ιδρώνει, να δακρύζει, να κουράζεται, να κοιμάται).
- Ο αναφής =αυτός που δεν μπορεί να τον αγγίσει κανένας, να γίνει ψηλαφητός.
Ο Λόγος έπρεπε να γίνει άνθρωπος, όχι μόνο για να εκπληρωθεί η προφητεία για το σπέρμα της γυναικός, αλλά και για να μας γνωρίσει τον Θεό Πατέρα και το Άγιον Πνεύμα.
Ο ένας Χριστός είναι και Κύριος.
Αλλά ο Ιησούς Χριστός καλείται και Κύριος, επειδή είναι Θεός. Το όνομα Κύριος είναι ένα από τα ονόματα του Θεού. Συχνά η Αγία Γραφή μιλά για την Θεότητα του Ιησού Χριστού. Ας θυμηθούμε ένα της χωρίο: « Ἐν ἀρχῇ ἦν ὁ Λόγος, καὶ ὁ Λόγος ἦν πρὸς τὸν Θεόν, καὶ Θεὸς ἦν ὁ Λόγος» (Ιωάν.1,1).
Η ενότητα συμβαδίζει με την κυριότητα. Ο ένας Θεός Πατέρας είναι Παντοκράτορας. Και ο Υιός, που ντύθηκε την ανθρώπινη φύση, είναι Κύριος Παντοκράτωρ. Ας θυμηθούμε την παράσταση του Παντοκράτορα, που αγιογραφείται στους τρούλους των εκκλησιών μας. Ο Χριστός είναι ο Κύριος του Ουρανού και της γης. Όλα προέρχονται από τον ζωοποιό και παντοδύναμο λόγο Του. Μέσω αυτού ο Θεός έπλασε τα όντα. Στο πρόσωπό Του παίρνει νόημα η ύπαρξη του κόσμου. Όλα προέρχονται απ’Αυτόν και συγκλίνουν προς Αυτόν. Είναι Κύριος και Κυρίαρχος. Εξουσιαστής και Κυβερνήτης των πάντων. Είναι ο Κύριος των ανθρώπων και των πνευμάτων. Κατευθύνει την ιστορία του κόσμου και την ζωή κάθε ανθρώπου που Τον εμπιστεύεται και τον αγαπά. Είναι ο άρχοντας των αγγέλων και ο τιμωρός των δυνάμεων του σκότους. Είναι ο Κύριος της Εκκλησίας, είναι ο Ιησούς Χριστός, είναι ο Υιός του Θεού. Είναι το δεύτερο πρόσωπο της Αγίας Τριάδος. Αυτός ο ίδιος Υιός του Θεού ονομάστηκε Ιησούς, όταν προσέλαβε την ανθρώπινη σάρκα και γεννήθηκε ως άνθρωπος. Χριστός, είναι το όνομα που Του δόθηκε από τους Προφήτες, που προφήτευσαν τον ερχομό Του στη γη.
Τι σημαίνει το όνομα Ιησούς;
Ιησούς σημαίνει σωτήρας. Το όνομα αυτό δόθηκε για πρώτη φορά από τον Αρχάγγελο Γαβριήλ, κατά τον Ευαγγελισμό της Θεοτόκου (Λουκ. 1, 31). Και του δόθηκε γιατί γι’αυτό ενσαρκώθηκε, για να σώσει τον κόσμο. Να σώσει τον άνθρωπο. Ιησούς! Το πιο γλυκό, το πιο ελπιδοφόρο και αγαπημένο όνομα, που ακούστηκε στον κόσμο.
Είναι ο Χριστός!
Χριστός σημαίνει χρισμένος. Στα εβραϊκά λέγεται «Μεσσίας», που σημαίνει Σωτήρας και φανερώνει ότι είναι ο Άναρχος και Άπειρος Θεός, που έγινε άνθρωπος για να σώσει τον άνθρωπο.
Το όνομα αυτό προήλθε από τη χρίση που έκαναν με το αγιασμένο έλαιο, μέσω του οποίου δίνονταν τα χαρίσματα του Αγίου Πνεύματος. Χρισμένος ήταν ένας τίτλος που δινόταν στους βασιλείς, στους αρχιερείς και στους προφήτες.
Το όνομα Ιησούς ήταν πολύ συνηθισμένο στις Ιουδαϊκές οικογένειες. Το Χριστός είναι επώνυμο, που εκφράζει μιαν ιδιότητα: αυτόν που έχει χρισθεί. Την παλιά εποχή έχριαν με λάδι επίσημα πρόσωπα, σε υψηλά λειτουργήματα, όπως προφήτες, αρχιερείς και βασιλείς. Με τη χρίση αυτή οι χριόμενοι έμπαιναν επίσημα στη διακονία του Θεού. Καθιερώνονταν ως υπηρέτες του Υψίστου. Και ο ενανθρωπήσας Λόγος του Θεού, έπρεπε και αυτός να χριστεί επίσημα. Και η χρίση έγινε όχι βέβαια ρίχνοντας αγιασμένο λάδι στο κεφάλι Του, αλλά με τη δύναμη του Αγίου Πνεύματος.
Ο Ιησούς κλήθηκε Χριστός γιατί στην ανθρώπινη φύση Του δόθηκαν όλα τα χαρίσματα του Αγίου Πνεύματος, χωρίς μέτρο. Ο Ιησούς κατέχει σε ύψιστο βαθμό τη γνώση ενός προφήτη, την αγιότητα ενός αρχιερέα και τη δύναμη ενός βασιλιά.
Το Άγιο Πνεύμα του έδωσε τρεις μεγάλες εξουσίες στον τέλειο βαθμό:
- Του Θείου Προφήτη, που μας φανέρωσε τον Θεό, το άγιο θέλημά Του και την Ουράνια Βασιλεία Του.
- Του Μεγάλου Αρχιερέα, που προσέφερε στον Θεό, ως άνθρωπος, θυσία τον Εαυτό Του, για να μας σώσει από την αμαρτία και τον θάνατο. Και που μεσιτεύει αδιάκοπα για μας στον Θεό Πατέρα,
- Του «βασιλέα των όλων». Ορατών και αοράτων, που θα βασιλεύσει στους αιώνες.
Λέγεται όμως και Μονογενής Υιός του Θεού.
Είναι ο ένας και μόνος Υιός του Πατρός. Μόνο αυτός γεννήθηκε από την ουσία του Θεού Πατέρα. Κι ο Ιησούς Χριστός έχει την ίδια ουσία με τον Πατέρα Του. Έτσι δεν μπορεί να συγκριθεί με τους αγγέλους ή τους αγίους ανθρώπους, που κατά χάρη λέγονται κι αυτοί «υιοί του Θεού» (Ιωάν. 1,12).
Ο Ευαγγελιστής Ιωάννης μας γράφει: «Ο Λόγος σαρκώθηκε και έμεινε μεταξύ μας και είδαμε την δόξα Του, μια δόξα που έχει ένας Μονογενής Υιός από τον Πατέρα, γεμάτος χάρη και αλήθεια»( Ιωάν. 1,14). Και παρακάτω: «Τον Θεό δεν τον είδε κανείς ποτέ! Ο Μονογενής Υιός που είναι στον κόλπο του Πατέρα, εκείνος τον έκανε γνωστό» (Ιωάν. 1,18).
«τόν ἐκ τοῦ Πατρός γεννηθέντα»
Στο «Πιστεύω» λέγεται παρακάτω για τον Χριστό τον Υιό του Θεού «τόν ἐκ τοῦ Πατρός γεννηθέντα».
Αυτό, όπως είπαμε και στα προηγούμενα μαθήματα, είναι το προσωπικό ιδίωμα του Υιού, με το οποίο διακρίνεται από τα άλλα δύο πρόσωπα της Αγίας Τριάδος. Ας τα θυμηθούμε: Ο Πατήρ είναι αγέννητος, ο Υιός γεννητός και το Πνεύμα το Άγιον εκπορεύεται από τον Πατέρα.
«πρό πάντων τῶν αἰώνων»
Στη συνέχεια λέμε ότι γεννήθηκε «προ πάντων των αιώνων». Κι αυτό για να μη νομίσει κανείς ότι ήταν κάποτε εποχή που δεν υπήρχε ο Χριστός. Πάντοτε ο Ιησούς ήταν Υιός του Θεού, πάντοτε και ο Θεός Πατέρας ήταν Πατέρας. Ο Υιός γεννάται από τον Πατέρα αχρόνως, αϊδίως και ανερμηνεύτως. Γεννάται πάντοτε. Δεν υπήρξε στιγμή, που να μην είναι γεννημένος. Παρά ταύτα γεννήθηκε εν χρόνῳ «εκ Πνεύματος Αγίου και Μαρίας της Παρθένου» στο πρόσωπο του Ιησού Χριστού ο Θεάνθρωπος Κύριος, απάτωρ (=χωρίς πατέρα) ως άνθρωπος και αμήτωρ (=χωρίς μητέρα) ως Θεός.
«Φῶς ἐκ φωτός»
Με τη φράση αυτή η Εκκλησία μας θέλει να επικεντρώσει τη διδασκαλία της στην ταυτότητα του γεννήτορα, του Θεού Πατρός και του γεννωμένου, του Υιού και Λόγου Ιησού Χριστού. Το ζωντανό παράδειγμα με τη δάδα και το φως της χρησιμοποίησαν οι Πατέρες μας για να αντιμετωπίσουν την κακοδοξία του Αρείου. Όπως, δηλαδή, το φως της δάδας που προέρχεται από το φως μιας άλλης δάδας, είναι απαράλλακτα το ίδιο με το φως εκείνης, έτσι και η φύση του Υιού που προέρχεται από τον Πατέρα είναι απαράλλακτα ίδια με τη φύση του γεννήτορα. Δεν είναι άλλη, ξένη φύση. Είναι μία και η αυτή που υπάρχει στα δύο πρόσωπα, Πατέρα και Υιό, όπως είναι και το φως που υπάρχει στις δυο αναμμένες λαμπάδες.
Φῶς ὁ πατήρ. Φῶς καί ὁ Μονογενής Του Υιός. «Φῶς μέγα» και «Ἥλιον Δικαιοσύνης» Τον ανήγγειλαν οι Προφήτες.
Ο Ίδιος το βεβαίωσε: «Ἐγώ εἰμι τό φῶς τοῦ κόσμου». Και ο Ευαγγελιστής Ιωάννης συμπληρώνει: «Είναι το Φως το αληθινόν, που φωτίζει πάντα άνθρωπον ερχόμενον εις τον κόσμον».
«Θεόν ἀληθινόν ἐκ Θεοῦ ἀληθινοῦ»
Και στη φράση αυτή εκφράζεται η ενότητα φύσεως μεταξύ Πατρός και Υιού. Ο Χριστός είναι Θεός αληθινός και προέρχεται από Θεόν αληθινό. Η ουσία του δεν είναι άλλη από την ουσία του Πατέρα. Ο Υιός δεν είναι ξένος, δεν είναι κατώτερος από τον Πατέρα. Είναι πραγματικός Θεός που προέρχεται από πραγματικό Θεό, χωρίς να υπάρχει καμιά διαφορά στη φύση του ενός Θεού. Όλες τις ιδιότητες του Πατέρα, έχει και ο Υιός. Ο Υιός γνωρίζει πλήρως τον Πατέρα ως ισόθεος και ισότιμος με Αυτόν. Και είναι κατά πάντα όμοιος με τον γεννήτορα και όχι κτίσμα, δημιούργημά του.
«Γεννηθέντα οὐ ποιηθέντα»
Το υποστατικό ιδίωμα του Υιού, είπαμε και πρωτύτερα, είναι η γέννησή Του αϊδίως=προαιωνίως. Πριν από τον χρόνο. Η Γέννηση του Υιού δεν έχει χρονική αφετηρία και αρχή. Με τη φράση αυτή η Α΄ Οικουμενική Σύνοδος αναιρεί την κακοδοξία του Αρείου. Άλλο είναι «γέννηση» κι άλλο είναι «ποίηση». Η γέννηση φανερώνει τη θεοπρεπή προέλευση του Υιού από τον Πατέρα. Μια ξεχωριστή γέννηση από κάθε άλλη γέννηση, που παρατηρούμε στα υλικά δημιουργήματα. Είναι γέννηση υπερφυσική. Ακατάληπτη. Τη φύση της μόνο ο Τριαδικός Θεός τη γνωρίζει. Η ποίηση είναι άλλο πράγμα. Είναι δημιουργία από το μηδέν. Κι αυτή βέβαια προέρχεται από τον Θεό, αλλά με διαφορετικό τρόπο.
Η γέννηση είναι κάτι απαραίτητο στη θεότητα. Δεν μπορεί να νοηθεί Πατήρ, που να μη γεννά Υιόν. «Ἅμα Πατήρ ἅμα καί Υἱός». Τα φυσικά όντα αρχίζουν να υπάρχουν από τη στιγμή που θέλει και τα φέρνει στο είναι η δημιουργική ενέργεια του Θεού.
«Ὁμοούσιον τῷ Πατρί»
Δεν υπήρχε καλύτερος όρος να εκφράσει το μυστήριο της πίστεως σχετικά με τη γέννηση και τη σχέση του Υιού προς τον Πατέρα. Ο Υιός έχει ακριβώς την ίδια ουσία με τον Πατέρα κι όχι άλλη, που να μοιάζει με αυτήν! Ο Υιός είναι ίσος με τον Πατέρα. Δεν υπάρχει ιδιότητα του Πατέρα, που να μην την έχει ο Υιός. Έχει την ίδια τιμή. Την ίδια δόξα με τον γεννήτορα. Είναι ισοδύναμος με αυτόν που αϊδίως =προαιωνίως τον γεννά.
«δι’οὗ τά πάντα ἐγένετο».
Η φράση αυτή στηρίζεται σε αντίστοιχη φράση του Ευαγγελίου του Ιωάννη «πάντα δι’αὐτοῦ ἐγένετο», την οποία συνδέει με τη θεότητα και την άχρονη προέλευση του Λόγου από τον Πατέρα. «Ἐν ἀρχῇ ἦν ὁ Λόγος, καὶ ὁ Λόγος ἦν πρὸς τὸν Θεόν, καὶ Θεὸς ἦν ὁ Λόγος … καί ὁ Λόγος σάρξ ἐγένετο» ( Ἰωάν α΄1). Αυτό δεν σημαίνει ότι δεν μπορούσε ο Θεός να πλάσει μόνος του και απευθείας τα όντα, αλλά αντιθέτως ότι η δημιουργική ενέργεια του Λόγου δεν τον αποχωρίζει από τον Πατέρα, μια και είναι από τη φύση τους ενωμένοι, με κοινή βούληση και ενέργεια με τον Πατέρα και το Άγιον Πνεύμα.
Ορθόδοξη Κατήχηση»: 1η Συνάντηση
Ορθόδοξη Κατήχηση»: 2η Συνάντηση
Ορθόδοξη Κατήχηση»: 3η Συνάντηση
Ορθόδοξη Κατήχηση»: 4η Συνάντηση
Ορθόδοξη Κατήχηση»: 5η Συνάντηση
