Πραγματοποιήθηκε την Τετάρτη 16 Ιουνίου, η 17η διαδικτυακή συνάντηση της σειράς που πραγματοποιεί ο Αρχιμανδρίτης π. Καλλίνικος Μαυρολέων, με γενικό τίτλο «Ορθόδοξη Κατήχηση», στο πλαίσιο των Εκπαιδευτικών Σεμιναρίων του προγράμματος «ΕΝΟΡΙΑ εν δράσει…».
Η σωτηρία του ανθρώπου και η ηθική του τελείωση μόνο μέσα στην Εκκλησία μπορούν να πραγματοποιηθούν κι όχι αυτόνομα και μεμονωμένα. Γι’αυτό και οι Άγιοι Πατέρες μας θεώρησαν απαραίτητο στο 9ο άρθρο τοῦ Συμβόλου τῆς Πίστεως, με το οποίο θα ασχοληθούμε σήμερα, να υπογραμμίσουν το πόσο αναγκαία είναι η πίστη μας προς την μητέρα Εκκλησία.
Το 9ο άρθρο λέει τα εξής:
Εἰς μίαν, ἁγίαν, καθολικὴν καὶ ἀποστολικὴν Ἐκκλησίαν.
(Πιστεύω) καὶ στὴν Ἐκκλησία, ποὺ εἶναι μία, ἁγία, καθολικὴ (ἀπευθύνεται καὶ περιλαμβάνει ὅλον τὸν κόσμο) καὶ ἀποστολικὴ (στερεώθηκε μὲ τὸ κήρυγμα τῶν Ἀποστόλων).
Τι είναι Εκκλησία;
Η έννοια της Εκκλησίας είναι πολύ βαθιά και δεν είναι εύκολο να εκφραστεί με έναν απλό ορισμό. Η Εκκλησία είναι ζωή! Και η ζωή απολαμβάνεται, δεν ορίζεται. Γι’ αυτό και οι Πατέρες μας, επειδή ζούσαν την πραγματικότητα της Εκκλησίας δεν μας άφησαν κάποιον ορισμό.
Η Εκκλησία είναι μια θεανθρώπινη κοινωνία, που έχει μέσα της το θείο και το ανθρώπινο στοιχείο. Το θείο γεμίζει ολόκληρη την ύπαρξή της. Πρόκειται για τον Τριαδικό Θεό, τον Πατέρα που ευδόκησε την ίδρυσή της, τον Υιό που την πραγματοποίησε και το Πνεύμα το Άγιον που την έκανε πραγματικότητα.
Από τους άγιους Πατέρες μας καθορίζεται ως «ο Χριστός παρατεινόμενος εις τους αιώνας». Η Εκκλησία διαιωνίζει την ύπαρξη του Χριστού πάνω στη γη και συνεχίζει το απολυτρωτικό Του έργο. Η ένταξη στην Εκκλησία είναι ο «εγκεντρισμός» στο σώμα του Χριστού. Γι’αυτό τον λόγο εκτός της Εκκλησίας δεν υπάρχει σωτηρία. Είναι τράπεζα της Χάριτος και «πανδοχείο»του καλού Σαμαρείτη, αλλά και ιατρείο, που θεραπεύει τις πληγές μας, τα τραύματά μας, την αρρώστια μας!
Εκκλησία είναι η οικογένεια των παιδιών του Θεού, των βαπτισμένων Χριστιανών, που συνέρχονται κατά τόπους στους Ιερούς Ναούς και προσφέρουν διά των Επισκόπων και των ιερέων τους τη Θεία Λειτουργία, το Μυστήριο της Θείας Ευχαριστίας.
Η Εκκλησία στην ουσία της είναι μυστήριο, αφού ενώνει αρμονικά, αχώριστα και ασύγχυτα το θείο με το ανθρώπινο, το ουράνιο με το επίγειο, το αιώνιο με το παροδικό και το πρόσκαιρο. Αυτός ο ίδιος ο Θεός ενώνεται με τον άνθρωπο, γι’αυτό τό λόγο είναι δύσκολο να δοθεί ορισμός για τη φύση της.
Κι επειδή η Εκκλησία δεν μπορεί να εκφραστεί με έναν ορισμό, γι’αυτό και έχουμε διάφορες εικόνες και παρομοιώσεις για την έκφρασή της. Ας δούμε μερικές απ’αυτές!
Η Εκκλησία Σώμα Χριστού
Ο Απόστολος Παύλος εκφράζει την Εκκλησία ως Σώμα, του οποίου κεφαλή είναι ο Χριστός και μέλη όλοι οι πιστοί!
«Αυτός είναι η κεφαλή του σώματος, της Εκκλησίας» (Κολ.1,18).
«Ο Xριστός είναι η κεφαλή της Εκκλησίας, και αυτός είναι ο σωτήρας του σώματος» ( Εφεσ. 5,23).
«Kαι εσείς είστε σώμα τού Xριστού, και μέλη κατά μέρος» ( Α΄Κορινθ. 12,27).
Κι αλλού λέει: «Εμείς οι πολλοί αποτελούμε ένα σώμα εν Χριστώ και ο καθένας είμαστε μέλη ο ένας του άλλου» (Ρωμ. 12,5).
Κι ακόμη κάτι: Στο όραμα της Δαμασκού ο Κύριος ταυτίζει τον εαυτό Του με την Εκκλησία. Ο Παύλος διώκει τους χριστιανούς και ο Κύριος παραπονείται ότι διώκει τον Ίδιο: «Σαούλ, Σαούλ, τί μέ διώκεις;» (Πράξ.9,4). Η δίωξη των χριστιανών είναι στην πραγματικότητα δίωξη του Ίδιου του Χριστού. Κι αντίστοιχα, όταν διώκεται ο Χριστός διώκονται και οι Χριστιανοί, αφού οι Χριστιανοί αποτελούν την Εκκλησία, που είναι σώμα Χριστού.
Η Εκκλησία ως άμπελος και κλήματα
Ο Κύριος παρουσιάζει την εικόνα της αμπέλου, της οποίας κλήματα είναι οι χριστιανοί, ρίζα και κορμός ο Χριστός και «γεωργός» ο Ουράνιος Πατέρας.
Λέει ο Χριστός: «Eγώ είμαι η άμπελος η αληθινή, και ο Πατέρας μου είναι ο γεωργός. Kάθε κλήμα σε μένα, το οποίο δεν φέρνει καρπό, το αποκόπτει· και καθένα το οποίο φέρνει καρπό, το καθαρίζει, για να φέρει περισσότερο καρπό. Tώρα, εσείς είστε καθαροί, εξαιτίας τού λόγου που σας μίλησα. Nα μείνετε ενωμένοι μαζί μου και εγώ ενωμένος μαζί σας. Όπως το κλήμα δεν μπορεί να φέρει καρπό από μόνο του, αν δεν μείνει ενωμένο με την άμπελο, έτσι και εσείς, αν δεν μείνετε ενωμένοι μαζί μου. Eγώ είμαι η άμπελος, εσείς τα κλήματα· εκείνος που μένει ενωμένος μαζί μου, και εγώ μαζί του, αυτός φέρνει πολύ καρπό· επειδή, χωρίς εμένα δεν μπορείτε να κάνετε τίποτε. Aν κάποιος δεν μείνει ενωμένος μαζί μου, ρίχνεται έξω, όπως το κλήμα, και ξεραίνεται· και τα μαζεύουν και τα ρίχνουν σε φωτιά, και καίγονται. Aν μείνετε ενωμένοι μαζί μου, και τα λόγια μου μείνουν μέσα σας, θα ζητάτε ό,τι αν θέλετε, και θα γίνει σε σας. Kατά τούτο δοξάζεται ο Πατέρας μου, στο να φέρετε πολύ καρπό· και έτσι θα είστε μαθητές μου» (Ιωάν. 15, 1-8).
Γι’αυτή την άμπελο, την Εκκλησία, δέεται και ο Αρχιερέας όταν λειτουργεί και λέει: «Κύριε, Κύριε, ἐπίβλεψον ἐξ οὐρανοῦ καί ἴδε καί ἐπίσκεψαι τήν ἄμπελον ταύτην καί κατάρτισαι αὐτήν, ἥν ἐφύτευσεν ἡ δεξιά Σου».
Η Εκκλησία ως ποιμένας και ποίμνιο
Άλλη εικόνα που χρησιμοποιεί ο Κύριος είναι ο ποιμένας και το ποίμνιο. Μας λέει: «Σας διαβεβαιώνω απόλυτα, όποιος δεν μπαίνει διαμέσου της θύρας στην αυλή των προβάτων, αλλά ανεβαίνει από αλλού, εκείνος είναι κλέφτης και ληστής. Όποιος, όμως, μπαίνει διαμέσου της θύρας, είναι ο ποιμένας των προβάτων. Σε τούτον ο θυρωρός ανοίγει· και τα πρόβατα ακούν τη φωνή του· και τα δικά του πρόβατα τα φωνάζει με το όνομά τους, και τα βγάζει έξω. Kαι όταν βγάλει έξω τα δικά του πρόβατα, πηγαίνει μπροστά τους· και τα πρόβατα τον ακολουθούν, επειδή γνωρίζουν τη φωνή του. Ξένον, όμως, δεν θα ακολουθήσουν, αλλά θα φύγουν απ’ αυτόν· επειδή, δεν γνωρίζουν τη φωνή των ξένων. O Iησούς είπε προς αυτούς τούτη την παραβολή· εκείνοι, όμως, δεν κατάλαβαν τι ήταν αυτά που τους μιλούσε. O Iησούς, λοιπόν, τους είπε ξανά: Σας διαβεβαιώνω απόλυτα ότι εγώ είμαι η θύρα των προβάτων. Όλοι όσοι ήρθαν πριν από μένα, είναι κλέφτες και ληστές· αλλά, τα πρόβατα δεν τους άκουσαν. Eγώ είμαι η θύρα· όποιος περάσει από μένα, θα σωθεί, και θα μπει μέσα, και θα βγει έξω, και θα βρει βοσκή. O κλέφτης δεν έρχεται, παρά για να κλέψει, να σφάξει και να εξολοθρεύσει· εγώ ήρθα για να έχουν ζωή, και να την έχουν σε αφθονία.Eγώ είμαι ο ποιμένας ο καλός· ο ποιμένας ο καλός την ψυχή του βάζει για χάρη των προβάτων. Aλλά, ο μισθωτός, και ο οποίος δεν είναι ποιμένας, του οποίου τα πρόβατα δεν είναι δικά του, βλέπει τον λύκο να έρχεται, και αφήνει τα πρόβατα, και φεύγει· και ο λύκος τα αρπάζει, και σκορπίζει τα πρόβατα. Kαι ο μισθωτός φεύγει, επειδή είναι μισθωτός, και δεν τον μέλει για τα πρόβατα. Eγώ είμαι ο ποιμένας ο καλός, και γνωρίζω τα δικά μου, και γνωρίζομαι από τα δικά μου, καθώς ο Πατέρας γνωρίζει εμένα, και εγώ γνωρίζω τον Πατέρα· και την ψυχή μου βάζω για χάρη των προβάτων. Kαι άλλα πρόβατα έχω, που δεν είναι απ’ αυτή την αυλή· πρέπει να συγκεντρώσω και εκείνα· και θα ακούσουν τη φωνή μου· και θα γίνει ένα ποίμνιο, ένας ποιμένας» (Ιωάν. 10, 1-16).
Η Εκκλησία ως οικοδομή
Ο Απόστολος Παύλος χρησιμοποιεί ακόμη την εικόνα της οικοδομής της οποίας ακρογωνιαίος λίθος είναι ο Χριστός, θεμέλιο οι Προφήτες και οι Απόστολοι και ζωντανοί λίθοι οι πιστοί.
Γράφει προς τους Εφεσίους: «Eπομένως, λοιπόν, δεν είστε πλέον ξένοι και πάροικοι, αλλά συμπολίτες των αγίων και οικείοι τού Θεού, που εποικοδομηθήκατε επάνω στο θεμέλιο των αποστόλων και των προφητών, που ακρογωνιαία πέτρα είναι ο ίδιος ο Iησούς Xριστός· στον οποίο ολόκληρη η οικοδομή, καθώς συναρμολογείται, αυξάνει σε έναν άγιο ναό εν Kυρίω· στον οποίο κι εσείς συνοικοδομείστε σε κατοικητήριο του Θεού διαμέσου τού Πνεύματος» ( Εφες.2, 19-22).
Αλλά και ο ίδιος ο Κύριος είπε στον Πέτρο: «Eσύ είσαι ο Πέτρος, και επάνω σ’ αυτή την πέτρα θα κτίσω την εκκλησία μου· και οι πύλες του άδη δεν θα υπερισχύσουν, δεν θα κατορθώσουν τίποτε εναντίον της» (Ματθ. 16,18).
Η Εκκλησία εικόνα του οίκου και της οικογένειας
Αλλά ο Απ. Παύλος χρησιμοποιεί και την εικόνα του οίκου ή της οικογένειας.
Γράφει στον μαθητή του Τιμόθεο: «Να ξέρεις πώς πρέπει να πολιτεύεσαι στον οίκο τού Θεού, που είναι η εκκλησία τού ζωντανού Θεού, στύλος και θεμέλιωμα της αλήθειας» (Α΄ Τιμ. 3,15). Και στην προς Εβραίους επιστολή διαβάζουμε: «Ο Χριστός ως Υιός στον οίκο του Θεού. Εμείς είμαστε ο οίκος του» (Εβρ. 3,6).
Η Εκκλησία ως εικόνα γάμου
Κι άλλη μια εικόνα χρησιμοποιεί, τέλος, την εικόνα του γάμου. Η στενή σχέση του Χριστού με την Εκκλησία Του εικονίζεται με τη στενή σχέση του άνδρα και της γυναίκας στον γάμο. Λέει ο Απόστολος Παύλος: «Οι άνδρες, να αγαπάτε τις γυναίκες σας, όπως και ο Xριστός αγάπησε την εκκλησία, και παρέδωσε τον εαυτό του για χάρη της, για να την αγιάσει, αφού την καθάρισε με το λουτρό τού νερού διαμέσου του λόγου· για να την παραστήσει στον εαυτό του εκκλησία ένδοξη, χωρίς να έχει κάποια κηλίδα ή ρυτίδα ή κάτι παρόμοιο μ’ αυτά, αλλά για να είναι αγία και χωρίς ψεγάδι. Έτσι χρωστούν οι άνδρες να αγαπούν τις δικές τους γυναίκες, σαν τα δικά τους σώματα. Όποιος αγαπάει τη δική του γυναίκα, αγαπάει τον εαυτό του· επειδή, κανένας δεν μίσησε ποτέ τη δική του σάρκα, αλλά την εκτρέφει και την περιθάλπει, όπως και ο Kύριος την εκκλησία. Δεδομένου ότι, είμαστε μέλη του σώματός του, από τη σάρκα του, και από τα κόκαλά του» (Εφεσ.5, 25-30).
Οι δε Πατέρες της Εκκλησίας μας λένε πως την αποκάλεσαν Εκκλησία, γιατί δεν δημιουργήθηκε από μόνη της, αλλά άλλος είναι αυτός που προσκαλεί σ’αυτήν, ο ένας και μοναδικός Τριαδικός Θεός. Επίσης, συχνά συγκρίνουν την πορεία της Εκκλησίας στον κόσμο με ένα πλοίο στη θάλασσα και την αποκαλούν και «κιβωτό σωτηρίας», κατά τον τύπο της Κιβωτού του Νώε. Όπως σώθηκαν από τον κατακλυσμό μόνον όσοι βρίσκονταν ασφαλισμένοι μέσα στην κιβωτό του Νώε, παρόμοια και από τον κατακλυσμό της αμαρτίας και του θανάτου σώζονται μόνον όσοι βρίσκονται ασφαλισμένοι μέσα στην κιβωτό της Εκκλησίας.
Εκκλησία ή Ναός;
Ακούμε πολλούς να ταυτίζουν τον Ιερό Ναό με την Εκκλησία, λέγοντας «η εκκλησία του Αγίου Γεωργίου» κλπ. Είναι σωστό αυτό;
Η λέξη εκκλησία παράγεται από το ρήμα «ἐκκαλῶ», που σημαίνει συναθροίζω. Επομένως εκκλησία σημαίνει συνάθροιση ανθρώπων, κοινωνία προσώπων, που πιστεύουν στον Χριστό, ότι είναι ο άπειρος Θεός, ο οποίος έγινε άνθρωπος και πέθανε για τη σωτηρία τους. Ο Ναός με την καμπάνα του προσκαλεί τους χριστιανούς να συναχθούν σ’αυτόν, για να τελέσουν με τον ιερέα τους τη Θεία Ευχαριστία. Αυτό καλείται Εκκλησία. Ο λαός του Θεού συναγμένος στον Ναό για τη θεία λατρεία και τη θεία κοινωνία. Απ’αυτό που περιέχει ο Ναός (τον λαό του Θεού, δηλαδή την Εκκλησία) έλαβε και το όνομά του και ο ίδιος ο Ναός.
Κι αυτό το βεβαιώνει και ο άγιος Ιγνάτιος, ο οποίος καλεί την Εκκλησία «Θυσιαστήριον». Αγία Τράπεζα δηλαδή, που έχουν όλοι οι Ιεροί μας Ναοί. Λέγει συγκεκριμένα: «Αν κανένας δεν είναι μέσα στο Θυσιαστήριο (δηλ. στην Εκκλησία) στερείται τον άρτο της ζωής». (Προς Εφες. 5,2). Και αλλού λέγει: «Όποιος είναι μέσα στο Θυσιαστήριο (δηλ. στην Εκκλησία) είναι καθαρός» (Προς Τραλλιανούς 7,2).
Στρατευομένη και θριαμβεύουσα
Η Εκκλησία μας διακρίνεται στη στρατευομένη και τη θριαμβεύουσα. Όλοι οι ζωντανοί πιστοί, όσοι αγωνίζονται εναντπίον του κακού και των δυνάμεων του σκότους, αποτελούν τη στρατευομένη. Όσοι πέρασαν στην πέραν του τάφου ζωή, όλοι οι κεκοιμημένοι αδελφοί μας, αποτελούν τη θριαμβεύουσα. Μια αχώριστη και ενιαία κοινωνία. Ένας άρρηκτος πνευματικός δεσμός υπάρχει μεταξύ τους.
Η στρατευομένη Εκκλησία περιλαμβάνει την ποιμαίνουσα Εκκλησία και τον ποιμαινόμενο λαό. Ποιμαίνουσα εκκλησία είναι το ιερατείο, οι συνεχιστές του έργου των Αποστόλων του Χριστού, που έχουν τη χάρη της ιεροσύνης, με αποστολική διαδοχή, και η οποία τους μεταβιβάζεται από τα τίμια χέρια των Επισκόπων. Ο ποιμαινόμενος λαός είναι όλοι οι πιστοί.
Εκκλησία ορατή και αόρατη
Η Εκκλησία, επίσης, φανερώνεται με δύο όψεις:
Α) την ορατή πλευρά, την οποία συλλαμβάνουν οι εξωτερικές μας αισθήσεις:η εξωτερική όψη της λατρείας μας, οι λειτουργικές και τελετουργικές πράξεις, η σύναξη των πιστών μελών της. Και
Β) την άλλη πλευρά, την αόρατη, την πιο δυναμική, που είναι μυστική και αόρατη και την προσεγγίζουν κάπως μόνο οι εσωτερικές δυνάμεις της ψυχής μας. Αόρατη είναι η παρουσία του Τριαδικού Θεού στην υπόστασή Της, που την ζωοποιεί και την ομορφαίνει, αόρατη είναι και μυστική η Θεία Χάρη, που δια των μυστηρίων της Εκκλησίας μεταμορφώνει και αγιάζει τις ψυχές μας.
Αδελφοί!
Ως ζωντανά μέλη της Εκκλησίας μας ελπίζω να αντιλαμβανόμαστε την εξαιρετική τιμή και ευλογία που έχουμε από τον Θεό, να ανήκουμε στην Ορθόδοξη Εκκλησία του Χριστού. Ας μας γεμίζει αυτή η αίσθηση την καρδιά με απέραντη αγαλλίαση και καύχηση εν Κυρίω.
Για την μία, αγία, καθολική και αποστολική Εκκλησία μας, θα συνεχίσουμε όμως και στο επόμενο μάθημα.
Ορθόδοξη Κατήχηση»: 1η Συνάντηση
Ορθόδοξη Κατήχηση»: 2η Συνάντηση
Ορθόδοξη Κατήχηση»: 3η Συνάντηση
Ορθόδοξη Κατήχηση»: 4η Συνάντηση
Ορθόδοξη Κατήχηση»: 5η Συνάντηση
Ορθόδοξη Κατήχηση»: 6η Συνάντηση
Ορθόδοξη Κατήχηση»: 7η Συνάντηση
Ορθόδοξη Κατήχηση»: 8η Συνάντηση
Ορθόδοξη Κατήχηση»: 10η Συνάντηση
Ορθόδοξη Κατήχηση»: 11η Συνάντηση
Ορθόδοξη Κατήχηση»: 12η Συνάντηση
Ορθόδοξη Κατήχηση»: 13η Συνάντηση
Ορθόδοξη Κατήχηση»: 14η Συνάντηση
