Πραγματοποιήθηκε την Τετάρτη 31 Μαρτίου, η 8η διαδικτυακή συνάντηση της σειράς που πραγματοποιεί ο Αρχιμανδρίτης π. Καλλίνικος Μαυρολέων, με γενικό τίτλο «Ορθόδοξη Κατήχηση», στο πλαίσιο των Εκπαιδευτικών Σεμιναρίων του προγράμματος «ΕΝΟΡΙΑ εν δράσει…».
Ο π. Καλλίνικος, στην 8η αυτή συνάντηση, πριν προχωρήσει στην ανάλυση του 2ου άρθρου τΣτΠ, μας γνωρίζει, με βάση το πρώτο βιβλίο της «ΓΕΝΕΣΕΩΣ» της Παλαιάς Διαθήκης, τη ζωή των Πρωτοπλάστων στον Παράδεισο, την παρακοή και την έξωσή τους από τον Παράδεισο και τις συνέπειές της παρακοής τους, προκειμένου να κατανοήσουμε καλύτερα τα όσα θα ακολουθήσουν.
8ο μάθημα
Πριν προχωρήσουμε στην ανάλυση του 2ου άρθρου τΣτΠ θεωρώ καλό να δούμε, σε ένα μάθημα, με βάση το πρώτο βιβλίο της «ΓΕΝΕΣΕΩΣ» της Παλαιάς Διαθήκης τη ζωή των Πρωτοπλάστων στον Παράδεισο, την παρακοή και την έξωσή τους από τον Παράδεισο και τις συνέπειές της παρακοής τους, προκειμένου να κατανοήσουμε καλύτερα τα όσα θα ακολουθήσουν.
Τι ήταν ο Παράδεισος;
Η λέξη Παράδεισος σημαίνει «κήπος». Ο Παράδεισος ήταν υλικός, για το σώμα, μια ορατή, ωραία και μακάρια κατοικία του πρώτου ανθρώπου. Για την ψυχή ήταν πνευματικός. Με την Θεία Χάρη ήταν μια κατάσταση κοινωνίας με τον Θεό αλλά και πνευματικής ενατένισης των δημιουργημάτων.
Όσα διαβάζουμε στα πρώτα κεφάλαια της Γενέσεως μας προκαλούν λύπη. Το 3ο κεφάλαιο μας λέει για την πτώση των πρωτοπλάστων, για το λεγόμενο «προπατορικό αμάρτημα», τις συνέπειες που είχε το αμάρτημα αυτό, την έξωσή τους από τον Παράδεισο και τον χωρισμό τους από τον Θεό και την αιώνια ζωή και τη διαταραχή της φύσης.
Ας τα δούμε συνοπτικά. Πολύ σοβαρά θέματα για να κατανοήσουμε καλύτερα το γιατί ο Θεός έγινε άνθρωπος!
Ο Παράδεισος…
Ο Θεός έβαλε τους πρωτοπλάστους, τον Αδάμ και την Εύα, να ζουν μέσα σ’ έναν πανέμορφο κήπο, τον Παράδεισο. Μια και όλα όσα δημιούργησε ο Θεός ήταν «καλά λίαν», ο Παράδεισος θα ήταν σίγουρα κάτι πιο ξεχωριστό, κάτι εξαιρετικά ωραίο και ευχάριστο!
Xαρούμενη εργασία στον Παράδεισο
Ό,τι πιο όμορφο από το φυτικό και το ζωικό βασίλειο είχε συγκεντρωθεί στον υπέροχο αυτόν κήπο. Μέσα, όμως, σ’ αυτόν τον Παράδεισο, ο Θεός ξεχώρισε δύο δέντρα. Το πρώτο το ονόμασε «ξύλο/δέντρο της γνώσεως του καλού και του κακού». Τι ακριβώς ήταν αυτό το δέντρο δεν γνωρίζουμε. Ποια ακριβώς μυστηριώδη ιδιότητα είχαν οι καρποί του, που θα έκαναν τον άνθρωπο ικανό να γνωρίζει ποιο είναι το καλό και ποιο το κακό, δεν μπορούμε να ξέρουμε. Ας σημειώσουμε ότι αυτό το δέντρο δεν ήταν μηλιά, ούτε μήλο έφαγαν οι πρωτόπλαστοι, όπως άστοχα ισχυρίζονται κάποιοι!
Εκείνο που ξέρουμε και που οι θεοφόροι Πατέρες μας μας λένε είναι ότι ο άνθρωπος διδάχθηκε από τον Θεό ότι καλό είναι η υπακοή στο θέλημά Του και κακό η παρακοή.
Μας λένε επίσης ότι δεν είχε αυτό το δέντρο ως φυσική του ιδιότητα να δίνει με τους καρπούς του στον άνθρωπο τη γνώση του καλού και του κακού, αλλά από τη στάση που θα έπαιρνε ο άνθρωπος απέναντι στην εντολή του Θεού, που είχε συνδυασθεί με το δέντρο αυτό, θα αποκτούσε προσωπική πείρα του καλού και του κακού. Εάν δεν έτρωγε τους καρπούς του υπακούοντας στην εντολή του Θεού, θα μάθαινε εκ πείρας το πόσο ωραίο είναι να υπακούς στο θέλημα του Θεού και θα δοκίμαζε βαθιά ικανοποίηση και χαρά. Αν, αντιθέτως, έκανε παρακοή θα γνώριζε και πάλι εκ πείρας την ποιότητα του κακού και πόσες αμέτρητες πίκρες και βάσανα φέρνει αυτό!
Στον Παράδεισο, όμως, υπήρχε και δεύτερο ξύλο/δέντρο, που βρισκόταν μάλιστα στη μέση του Παραδείσου. Το δέντρο της ζωής. Ούτε αυτό βεβαίως γνωρίζουμε τι ακριβώς δέντρο ήταν ή με ποιο άλλο δέντρο μοιάζει. Γι’ αυτό γνωρίζουμε ότι οι καρποί του έδιναν στους πρωτοπλάστους κάτι ασύγκριτα ανώτερο απ’ ό,τι έδιναν οι άλλοι καρποί στους ανθρώπους. Έδιναν την αθανασία στον άνθρωπο, τη δυνατότητα δηλαδή όσο θα γεύεται τους καρπούς αυτού του δέντρου να γίνεται και να παραμένει αθάνατος! Να μην πεθαίνει ποτέ!
Η εντολή του Θεού προς τον Αδάμ και την Εύα ήταν σαφής. Από τους καρπούς όλων των δέντρων μπορείτε ελεύθερα να φάτε. Γευθείτε τους όλους. Αναρίθμητα τα δέντρα, αναρίθμητες και οι ποικιλίες τους και οι καρποί τους. Όλα δικά σας. Σας έπλασα όντα ελεύθερα. Αλλά, τι αξία έχει η ελευθερία αν μπορείς να γευτείς από όλα, τα πάντα! Για να έχει αξία και η ελευθερία σας, σ’ ένα μόνο, αυτό το δέντρο της γνώσεως του καλού και του κακού, μην απλώσετε το χέρι σας και φάτε τους καρπούς του. Γιατί…τότε θα γνωρίσετε τον θάνατο! Και δεν εννοούσε ο Θεός μόνο τον σωματικό θάνατο αλλά και τον πνευματικό! Σωματικός είναι ο χωρισμός της ψυχής από το σώμα. Πνευματικός θάνατος είναι ο χωρισμός κι η απομάκρυνση του ανθρώπου από τον Θεό.
Η εντολή ήταν απλή και σαφής. Κι ο Αδάμ είχε όλη την ελευθερία να την τηρήσει ή να μην την τηρήσει. Ο Θεός τον αφήνει ελεύθερο. Ο Θεός σέβεται την ελευθερία του. Κι ακριβώς επειδή προγνωρίζει -και όχι προκαθορίζει-την παράβαση και την παρακοή που θα ακολουθήσει, του λέει από την αρχή και τις συνέπειες που θα έχει αυτή η τυχόν παρακοή του. Έκφραση αγάπης και ενδιαφέροντος του Θεού κι όχι στέρηση της ελευθερίας του.
Ο πειρασμός
Ύστερα έρχεται ο διάβολος. Μηχανεύεται το τέχνασμα. Κρύβει τη μορφή του. Μιλά με το στόμα του φιδιού, που ήταν τότε το φρονιμότερο ζώο. Ένα ήμερο και χαριτωμένο δημιούργημα του Θεού. Βρίσκει την Εύα μόνη κι αρχίζει διάλογο μαζί της.
-Είναι αλήθεια ότι σας είπε ο Θεός να μη φάτε από κανένα δέντρο του Παραδείσου;
-Μόνο από ένα δέντρο, εκείνο που γνωρίζεις το καλό και το κακό, μας είπε να μην φάμε, γιατί τότε θα πεθάνουμε! Ούτε καν να το αγγίξουμε!
-Μην πιστεύετε ότι σας είπε ο Θεός! Όχι, δεν θα πεθάνετε. Αλλά θα γίνετε και σεις θεοί. Γι’ αυτό το λόγο και σας απαγόρευσε ο Θεός να φάτε από τον ωραίο αυτόν καρπό. Γιατί ξέρει ο Θεός, ότι μόλις φάτε θα ανοίξουν τα μάτια σας…. και θα γίνετε σαν θεοί, και θα ξέρετε το καλό και το πονηρό.
Είναι αξιοπερίεργο πώς η Εύα δεν παραξενεύτηκε που άκουσε ένα φίδι να μιλάει! Δεν τρόμαξε; Δεν υποψιάστηκε ότι κάτι πονηρό κρύβεται πίσω από αυτό το γεγονός; Ζούσαν σε ένα κόσμο γεμάτο με θαυμαστά πράγματα. Δεν είχαν ακόμη γνωρίσει καλά αυτόν τον κόσμο. Κι ίσως να σκέφτηκε ότι μπορεί να υπάρχουν ζώα που να μιλάνε.
Οι πρώτες υποχωρήσεις
Αλλά και κάτι άλλο δεν κατάλαβε. Το ψέμα που της είπε ο διάβολος. Που της έσπειρε αμφιβολίες στην ψυχή ότι τάχα δεν κατάλαβαν καλά την εντολή του Θεού ή ότι τάχα ήταν πολύ φοβερή η απαγόρευση του Θεού να μην έχουν δικαίωμα να φάνε ένα φρούτο! Κι αντί να αγανακτήσει με τη διαστρέβλωση της εντολής του Θεού, της φάνηκε ελκυστική η ύπουλη συζήτηση μαζί του. Κι ενώ ήξερε καλά πως γι’αυτό τους είχε πλάσει ο Θεός, για να γίνουν θεοί, αν έκαναν υπακοή στο θείο θέλημα, εκείνος, ο πατέρας του ψεύδους, τους λέει τα αντίθετα: ότι θα γίνουν θεοί με την παρακοή!
Η πτώση
Τότε η Εύα ρίχνει το βλέμμα της στους καρπούς του δέντρου. Τους βλέπει ωραίους, εύγευστους, ελκυστικούς και ξεσήκωσαν μέσα της την επιθυμία της γνώσης. Κι όμως! Όλα τα δέντρα του Παραδείσου ήταν πολύ ωραία και εύγευστα! Αλλά με τη συγκατάθεσή της στον πειρασμό, μολύνθηκε η καρδιά της, σκοτίστηκε η διάνοιά της, άρχισε να βλέπει διαφορετικά τον καρπό απ’ ό,τι ήταν! Άπλωσε το χέρι και έφαγε!
Η πτώση δημιούργησε μιαν άλλη κατάσταση μέσα της. Αντί να κλάψει, αντί να ξεσπάσει σε θρήνους για το κατάντημά της, αντί να μοιάσει προς τον Θεό, μοιάζει με τον διάβολο. Και κάνει τα ίδια και περισσότερα από τον διάβολο, μάλιστα, στον Αδάμ. Ο διάβολος μόνο την παρακίνησε να φάει. Δεν της έδωσε στο χέρι της τον καρπό. Εκείνη με το ίδιο της το χέρι έδωσε τον απαγορευμένο καρπό στον άνδρα της, τον Αδάμ, κι έφαγε κι αυτός!
Ποιος ξέρει τι γλυκόλογα θα χρησιμοποίησε ώστε να παρασύρει και τον Αδάμ στην παρακοή! Έβαλε όλα τα δυνατά της για να τον κάνει συμμέτοχο και συνυπεύθυνο στο δικό της σφάλμα!
Οι πρωτόπλαστοι αμάρτησαν! Ο διάβολος τους έπιασε στην παγίδα του! Κι ενώ δοκίμαζε μια καταχθόνια, μια σατανική χαιρεκακία, νόμιζε ότι κατέστρεψε τους πρωτοπλάστους κι ότι ματαίωσε το έργο του Θεού.
Το βάρος της παραβάσεως
Ίσως κάποιος να αναρωτηθεί: Τόσο μεγάλο σφάλμα ήταν να φάνε έναν απαγορευμένο καρπό; Τόση σημασία είχε αυτός ο καρπός;
Μα, δεν είχε κάποια ξεχωριστή σημασία αυτός ο καρπός. Ήταν ένας από τους πολλούς καρπούς του Παραδείσου. Είχε όμως συνδεθεί με το θέλημα του Θεού, γι’αυτό η παράβαση ήταν πολύ βαριά!
Η εντολή ήταν πολύ εύκολη. Έδωσαν όμως εμπιστοσύνη στον εχθρό τους κι όχι στον πατέρα τους. Άκουσαν με ευχαρίστηση τον διάβολο και παραμέρισαν την αγάπη τους και την ευγνωμοσύνη τους στον Θεό. Ήταν μια ανταρσία κατά του Θεού. Και τότε είδαν τη γύμνια τους. Και ντρέπονταν να δει ο ένας τον άλλο. Όχι μόνο γιατί ένιωθαν την ενοχή τους και τις τύψεις της συνειδήσεως αλλά και γιατί ένιωσαν τη γύμνια τους από τη Χάρη του Θεού, από τη φυσική αγαθότητα, από τα πνευματικά στολίδια, με τα οποία τους είχε προικίσει ο Θεός. Ας δούμε όμως τα γεγονότα, όπως καταγράφονται στη Γένεση της Παλαιάς Διαθήκης.
Οι συνέπειες της παραβάσεως της θείας εντολής
Τότε άνοιξαν τα μάτια τους και είδαν ότι είναι γυμνοί! Άρχισαν οι πρώτες τύψεις της συνειδήσεως! Ένιωσαν τον φόβο του θανάτου, για τον οποίο ο Θεός τους είχε προετοιμάσει.
Έραψαν λοιπόν φύλλα συκιάς και έφτιαξαν καλύμματα για να καλύψουν τη γύμνια τους. Άρχισαν και να χάνουν την καθαρότητα και τη δύναμη του λογικού τους. Νόμισαν ότι θα μπορούσαν να κρυφτούν από τον Θεό!
Τότε άκουσαν τον θόρυβο που έκανε ο Κύριος ο Θεός, καθώς περπατούσε στον κήπο, το δειλινό και κρύφτηκαν απ’Αυτόν ανάμεσα στα δέντρα του κήπου. Ο Θεός φώναξε τον Αδάμ και του είπε:
-Αδάμ, πού είσαι;
Εκείνος απάντησε:
-Άκουσα τη φωνή σου, φοβήθηκα και κρύφτηκα, γιατί είμαι γυμνός.
-Ποιος σου είπε ότι είσαι γυμνός; Μήπως έφαγες από το απαγορευμένο δέντρο;
-Η γυναίκα που μου έδωσες, εκείνη μου προσέφερε καρπό και έφαγα.
Ο Θεός ρωτά την Εύα:
-Γιατί το έκανες αυτό;
-Το φίδι με εξαπάτησε και έφαγα!
Τότε είπε ο Θεός στο φίδι: «Γι’αυτό που έκανες, καταραμένο να’ σαι μόνο εσύ απ’ όλα τα ζώα της γης! Με την κοιλιά θα σέρνεσαι και χώμα θα τρως σ’ όλη σου τη ζωή. Έχθρα θα βάλω ανάμεσα σε σένα και στη γυναίκα, κι ανάμεσα στο σπέρμα σου και στο σπέρμα της. Εκείνος θα σου συντρίψει το κεφάλι κι εσύ θα του πληγώσεις τη φτέρνα».
Και στη γυναίκα είπε: «Θ’αυξήσω κατά πολύ τις θλίψεις και τους πόνους της κυοφορίας σου. Με πόνους θα γεννάς τα παιδιά σου! Λύπες, πολλές λύπες θα σε περιμένουν στη ζωή σου! Παρέσυρες και τον Αδάμ στην παράβαση. Αντί να οδηγείσαι από εκείνον στο καλό, τον παρέσυρες εσύ στο κακό. Η επιθυμία σου θα στρέφεται στον άντρα σου. Θα στρέφεσαι σ’ αυτόν σε κάθε κίνδυνο και ανάγκη, αλλ’ αυτός θα σε εξουσιάζει. Θα γίνει κύριος και αφέντης σου κι ακόμη τύραννός σου».
Μετά είπε στον Αδάμ: «Επειδή άκουσες την γυναίκα σου κι έφαγες από το δέντρο, απ’ το οποίο σε είχα διατάξει να μη φας, καταραμένη θα είναι η γη εξαιτίας σου κι όχι εσύ. Με μόχθο, με κόπο πολύ και πόνο θα την καλλιεργείς σ’όλη σου τη ζωή. Αγκάθια και τριβόλια θα σου βλασταίνει και θα τρως το χορτάρι του αγρού. Με τον ιδρώτα του προσώπου σου θα τρως το ψωμί σου, ώσπου να ξαναγυρίσεις στη γη από την οποία προήλθες, γιατί χώμα είσαι και στο χώμα θα επιστρέψεις».
Φοβερές οι συνέπειες της παράβασης και της παρακοής! Κι όχι μόνο ο σωματικός θάνατος, ο χωρισμός της ψυχής από το σώμα. Είναι και ο άλλος, ο φοβερότερος, ο αιώνιος θάνατος, ο πνευματικός θάνατος, ο χωρισμός δηλαδή του ανθρώπου από τον Θεό. Κι αυτός δημιουργεί στην ψυχή μια κατάσταση ατέλειωτης οδύνης και φρίκης, είναι ανυπόφορος!
Ο Κύριος μετά τους έφτιαξε δερμάτινους χιτώνες και τους έντυσε. Και σκέφτηκε: «Τώρα πια ο άνθρωπος έγινε σαν ένας από μας στο να γνωρίζει το καλό και το κακό. Υπάρχει. λοιπόν, κίνδυνος να απλώσει το χέρι του και να φάει από το δέντρο της ζωής και να ζήσει αιώνια». Δεν θα πρέπει να γευθούν τους καρπούς του δέντρου της ζωής για να μείνουν αθάνατοι, γιατί μαζί μ’αυτούς θα μείνει αθάνατο και αθεράπευτο το κακό και η θλίψη. Έτσι ο Κύριος ο Θεός τους έδιωξε από τον Παράδεισο και έβαλε στα ανατολικά του κήπου τα χερουβίμ και το πύρινο περιστρεφόμενο ξίφος, για να φυλάνε το δρόμο που οδηγούσε στο δέντρο της ζωής.
Η τιμωρία και η υπόσχεση
Με την πτώση στην αμαρτία ο άνθρωπος βυθίστηκε στη θλίψη και τη δυστυχία. Στην ιστορία της ανθρωπότητας κι όχι μόνο στη ζωή του Αδάμ ήρθαν οι ταλαιπωρίες, οι πίκρες, οι φαυλότητες, τα αίματα! Βάσανα, πολλά βάσανα, ψυχικά και σωματικά ήρθαν στην ζωή των ανθρώπων. Μια αμυδρή όμως ελπίδα βλάσταινε μέσα του!
Μέσα στον Παράδεισο ακούστηκε από την πατρική αγάπη του Δημιουργού η χαρούμενη ελπίδα της λυτρώσεως. Θα ‘ρθει ο καιρός που θα καταλυθεί η δύναμη της αμαρτίας και του θανάτου. Θα συντριβεί η κυριαρχία του πονηρού! Κάποιος θα επανορθώσει την παράβαση και θ’ ανοίξει για σας το δρόμο της σωτηρίας και της λυτρώσεως!
Κι αυτός θα είναι ο ευλογημένος απόγονος, ο γιος της γυναίκας, που θα συντρίψει την κεφαλή του πονηρού φιδιού και θα αχρηστέψει το θανατηφόρο δηλητήριό του. Που θα σας οδηγήσει πάλι στον ευλογημένο Παράδεισο.
Ο πρώτος άνθρωπος παρά τη σκοτεινή και χαώδη κατάσταση που ζούσε, ένιωθε μέσα του τον Θεό, όχι μόνο ως τιμωρό και εκδικητή, αλλά και ως πατέρα, που πονάει τα παιδιά Του! Έτσι ρίζωσε μέσα του η πεποίθηση και η ελπίδα, ότι κάποτε θα τελειώσει το δράμα του. Ύψωνε την καρδιά του στον Θεό, αν και αμαρτωλός, και περίμενε το δώρο της λυτρώσεως, που τόσο λαχταρούσε η ψυχή του! Ώσπου ήρθε το πλήρωμα του χρόνου, που έστειλε ο Θεός τον Γιό Του στη γη.
Ορθόδοξη Κατήχηση»: 1η Συνάντηση
Ορθόδοξη Κατήχηση»: 2η Συνάντηση
Ορθόδοξη Κατήχηση»: 3η Συνάντηση
Ορθόδοξη Κατήχηση»: 4η Συνάντηση
Ορθόδοξη Κατήχηση»: 5η Συνάντηση
Ορθόδοξη Κατήχηση»: 6η Συνάντηση
Ορθόδοξη Κατήχηση»: 7η Συνάντηση
