Η περίπτωση της Σπάρτης είναι μοναδική και ανεπανάληπτη σε όλο τον κόσμο, μία πόλη-κράτος, μία κοινωνία τόσο σπάνια και καταπληκτική, που ακόμα και σήμερα προκαλεί τεράστιο δέος.
Συνεχίστηκε την Τρίτη 10 Νοεμβρίου, η σειρά διαλέξεων που πραγματοποιεί ο Εικαστικός και Συγγραφέας κ. Βαγγέλης Παππάς, με γενικό τίτλο «Γνωρίζω την Ελληνική μου ταυτότητα», στο πλαίσιο του προγράμματος «ΕΝΟΡΙΑ εν δράσει…», και θα ολοκληρωθούν τον Δεκέμβριο του 2021, καλύπτοντας όλη την χρονική περίοδο της επετείου των 200 χρόνων από την κήρυξη της Ελληνικής Επανάστασης του 1821.
Η διάλεξη αφορούσε στο δεύτερο μέρος από το αφιέρωμα στην «Ελληνική αρχαιότητα» και πραγματοποιήθηκε στο Πνευματικό Κέντρο του Ιερού Ναού Ευαγγελιστρίας Πειραιώς, χωρίς την συμμετοχή ακροατηρίου και μεταδόθηκε ζωντανά από το διαδίκτυο, μέσα από το κανάλι του «ΕΝΟΡΙΑ εν δράσει…» στο YouTube.
Βασικά στοιχεία της δεύτερης αυτής διάλεξης, ήταν η περίπτωση της Σπάρτης, το πνεύμα και ο πολιτισμός της, η Σπάρτη των μύθων, ο Λυκούργος ο νομοθέτης και οι Λακεδαιμόνιοι μέσα από τον Πλούταρχο, οι μεγάλοι στρατηγοί της και η παρακμή της Σπάρτης.
Η περίπτωση της Σπάρτης είναι μοναδική και ανεπανάληπτη σε όλο τον κόσμο, μία πόλη-κράτος, μία κοινωνία τόσο σπάνια και καταπληκτική, που ακόμα και σήμερα προκαλεί τεράστιο δέος.
Ακόμα και εκείνη την εποχή, της αρχαϊκής και κλασικής περιόδου, όλες οι άλλες ελληνικές πόλεις έτρεφαν έναν τεράστιο θαυμασμό γι’ αυτήν την κοινωνία, η οποία είχε ξεπεράσει τα ανθρώπινα μέτρα.
Η Σπάρτη είναι ένα ειδικό κεφάλαιο στην ιστορία του ελληνικού πολιτισμού. Και μόνο η λέξη Σπαρτιάτης προκαλούσε ρίγη και τρόμο στα πέρατα του κόσμου. Ήταν μία φιλόσοφη κοινωνία, όχι στα λόγια όπως οι Αθηναίοι, αλλά στην πράξη, στην ζωή.
Οι Σπαρτιάτες είναι Δωριείς, ένα δωρικό φύλο, από αυτούς που κατέβηκαν από την περιοχή Μακεδονίας και Ηπείρου. Στην περιοχή της Λακωνίας θα δημιουργηθεί σταδιακά μια πόλη-κράτος, που όμοια της, δεν υπάρχει πουθενά στον πλανήτη.
Η Σπάρτη διοικούνταν από ένα από τα σπανιότερα πολιτεύματα, το οποίο συνδύαζε με έναν μοναδικό τρόπο, την βασιλεία και την δημοκρατία. Η δημοκρατία παρουσιάστηκε σε μία πρώτη της μορφή στην Σπάρτη.
Είχε δύο βασιλιάδες, αποτελώντας μοναδικό φαινόμενο σε όλο τον πλανήτη. Και μάλιστα διαλεγμένους αυστηρά από δύο φυλές, οι οποίες κατάγονταν από τους Ηρακλείδες.
Ο ένας βασιλιάς πολεμούσε, ήταν αρχιστράτηγος του πολέμου, και ο άλλος καθόταν στην πόλη για να διοικεί. Μένανε ξεχωριστά και θάβονταν ξεχωριστά.
Στα παλιά χρόνια είχαν πολλές αρμοδιότητες, αλλά σταδιακά περιορίστηκε το πολίτευμα, από μοναρχία σε περισσότερο δημοκρατικό.
Η Απέλλα είναι η βάση όλου του πολιτεύματος της Σπάρτης. Είναι η συνέλευση του λαού, που μας προδίδει την πρώτη μορφή δημοκρατίας.
Αυτή η συνέλευση γινόταν μία φορά τον μήνα στην ύπαιθρο, όταν είχε πανσέληνο, και συμμετείχαν οι Όμοιοι, η ανώτερη βαθμίδα της Σπάρτης, οι νόμιμοι Σπαρτιάτες.
Βασική τους υποχρέωση ήταν να συμμετέχουν στα κοινά και να είναι καλοί πολεμιστές, να ασχολούνται μόνο με την στρατιωτική τέχνη.
Τις άλλες εργασίες, γεωργία, κτηνοτροφία, εμπόριο, τις έκαναν οι δύο άλλες ομάδες της Σπάρτης, που δεν ανήκαν σε αυτήν την ανώτερη βαθμίδα, οι Περίοικοι και οι Είλωτες.
Οι Περίοικοι μένανε σε χωριά η κωμοπόλεις γύρω από την πόλη. Είχαν την δική τους κτηματική περιουσία, ζούσαν ελεύθεροι, είχαν σπίτι και οικογένεια, δεν είχαν πολιτικά δικαιώματα, ασχολούνταν με οτιδήποτε χρειαζόταν κάποιος για να ζήσει και απλά πήγαιναν και στον στρατό.
Οι Είλωτες ήταν οι δούλοι που έκαναν τις πολύ βαριές και σκληρές δουλειές, το χαμηλότερο κοινωνικό στρώμα. Αλλά δεν ήταν τυπικοί δούλοι, όπως σε άλλες περιοχές που ήταν ιδιωτικοί, αλλά ανήκαν στο κράτος.
Έκαναν τις δουλειές της γης των κτημάτων των Ομοίων κι έπρεπε να τους δίνουν ένα μεγάλο κομμάτι από την σοδειά. Ζούσαν με τις οικογένειες τους και ακολουθούσαν τους Σπαρτιάτες στις μάχες, γιατί κάθε Σπαρτιάτης είχε μαζί του στον πόλεμο 7 υπηρέτες Είλωτες. Δεν είχαν την αγωγή των Ομοίων και θεωρούνταν παράδειγμα προς αποφυγή.
Η Απέλλα ήταν η πρώτη δημοκρατία στον κόσμο που ψήφιζαν και οι γυναίκες. Η συνέλευση εξέλεγε ένα όργανο, την Γερουσία, 28 γέροντες άνω των 60 ετών που συμπληρώνονταν από τους 2 βασιλιάδες.
Η Γερουσία συσκέπτονταν, αποφάσιζε ποια θέματα θα έφερνε προς ψήφιση στην Απέλλα, και αφού ψήφιζε ο λαός έπαιρναν οι γερουσιαστές το αποτέλεσμα της ψηφοφορίας και το ενέκριναν ή το απέρριπταν.
Αργότερα δημιουργήθηκε ένας ακόμη θεσμός, οι Έφοροι. Ήταν 5 πολύ σημαντικοί άνθρωποι που εκλέγονταν κάθε χρόνο από την Απέλλα.
Οι 5 Έφοροι ήταν ένα είδος κυβέρνησης. Ελέγχαν όλη την διοίκηση, παρακολουθούσαν την πιστή εφαρμογή των νόμων, συγκαλούσαν πλέον αυτοί την Απέλλα και ελέγχουν ακόμα και τους βασιλιάδες, οι οποίοι δεν είχαν πλέον αυτήν την ηγεμονική δύναμη.
Όλα αυτά θρυλείται ότι τα θέσπισε ένας πολύ σπουδαίος νομοθέτης, ο Λυκούργος. Δεν ξέρουμε σίγουρα αν έζησε κάποιος Λυκούργος, αλλά γνωρίζουμε ότι η Σπάρτη είναι αποτέλεσμα των νόμων του.
Η Σπάρτη, πριν θεσπίσει ο Λυκούργος τους νόμους του, ήταν μια ασήμαντη πόλη. Με την θέσπιση των νόμων, η πόλη γίνεται μία παγκόσμια δύναμη. Κι όταν αργότερα σταματούν οι Σπαρτιάτες να εφαρμόζουν τους νόμους του Λυκούργου, η Σπάρτη εξαφανίζεται.
Έργο του Λυκούργου θεωρείται το γεγονός ότι πήρε τη γη της Λακωνίας και την μοίρασε με ίσους κλήρους σε όλους τους Ομοίους. Έργο του ήταν ακόμη η εισαγωγή βαρύτατων σιδερένιων νομισμάτων που ήταν αδύνατο να τα κουβαλήσουν οι Σπαρτιάτες, κάνοντας έτσι τον πλούτο, ασύμφορο.
Σε αυτόν οφείλεται η σιδερένια πειθαρχία των πολιτών, η ανάθεση της ανατροφής των παιδιών στο κράτος και ο έμπρακτος φιλοσοφικός βίος.
Οι νόμοι δεν ήταν γραπτοί, γιατί έμαθε τους Σπαρτιάτες ο Λυκούργος, να πιστεύουν ακράδαντα πως οι νόμοι δεν μελετώνται, δεν αναλύονται, αλλά βιώνονται.
Οι Σπαρτιάτες ήθελαν να τιμούν την ταυτότητα τους, ζούσαν με ένα πνεύμα σκληρό, άκρως ασκητικό, φιλόσοφο και ανώτερο. Η Σπάρτη, μέσα από τις ρήτρες του Λυκούργου απομονώθηκε και οι Σπαρτιάτες μαθαίναν να ζουν ως στρατιώτες. Θα είναι στρατιώτες από την ώρα που γεννιούνται, μέχρι να γεράσουν. Δεν ανήκαν στον εαυτό τους, αλλά στην πατρίδα τους.
Το παιδί, σαν γεννιόταν, προσκομίζονταν στους πρεσβύτερους της Σπάρτης, οι οποίοι το έλεγχαν αν είναι υγιές ή καχεκτικό. Μέχρι την ηλικία των 7 ετών το σκληραγωγούσε η μητέρα του, για να περάσει μετά σε ένα σύστημα που είναι το πρώτο εκπαιδευτικό δημόσιο σύστημα στον κόσμο.
7 χρονών το παιδί φεύγει από το σπίτι και πάει στην βούα, την αγέλη και ο δάσκαλος των παιδιών αναλάμβανε την ανατροφή τους. Τα παιδιά φορούσαν ένα ρούχο χειμώνα-καλοκαίρι, έπρεπε να γυμνάζονται νυχθημερόν, να είναι ξυπόλητα, εκπαιδεύονταν στην πείνα και τις στερήσεις, έπρεπε να μάθουν να αντέχουν τον πόνο και την έλλειψη του ύπνου κι απαγορεύονταν να κάνουν μπάνιο με ζεστό νερό. Επιπλέον τα μαθαίναν να μιλάνε λίγο και με σαφήνεια.
Και τα κορίτσια γυμνάζονταν, γιατί η Σπάρτη ήθελε γερές μανάδες, σκληραγωγημένες και σοφές.
Τα παιδιά που γεννιόντουσαν καχεκτικά, οι πρεσβύτεροι τα άφηναν για 3 ημέρες στους αποθέτες, ένα σημείο στον Ταΰγετο, γιατί ήθελαν να δουν τον τρόπο με τον οποίο θα επιβίωναν. Το παιδί που επιβίωνε γινόταν Όμοιος, ενώ εκείνο που δεν είχε κάνει απολύτως τίποτα, το έβαζαν σε μία άλλη τάξη, τους Υπομείωνες, που κατείχαν όλο τον πλούτο και το εμπόριο της Σπάρτης. Κι αυτό ήταν ένα είδος τιμωρίας, γιατί οι άνθρωποι που καταντούσαν να έχουν όλο τον πλούτο, ήταν κάτι το άσχημο για την Σπάρτη.
Τα παιδιά από τα 7 έως τα 20 χρόνια τους, μαθαίνουν να ασκούνται αδιάκοπα, να γνωρίζουν τη γη της Λακωνίας σπιθαμή προς σπιθαμή, και κυρίως μαθαίνουν να κλέβουν. Γιατί η εμπειρία της παρανομίας, ως άσκησης, τους έδινε την δυνατότητα να αντιληφθούν τι είναι παρανομία και να την αναγνωρίζουν σε άλλους αργότερα.
Έτσι οι Σπαρτιάτες γίνονται ατρόμητοι, δεν είναι καταναλωτικοί τύποι αλλά αγαπούσαν την λιτότητα στα πάντα. Ήταν ετοιμοπόλεμοι και όχι φιλοπόλεμοι. Από τα 20 μέχρι την ηλικία των 30, εξακολουθούν να υπηρετούν την πατρίδα και λέγονταν Είρενες και στη συνέχεια επέστρεφαν στο σπίτι τους.
Οι Όμοιοι έτρωγαν όλοι μαζί για νιώθουν ότι όλοι μαζί είναι μια ομάδα, για να μάθουν ότι η πατρίδα είναι μια μεγάλη οικογένεια.
Αυτή η πολιτεία τελείωσε όταν έφτασε στο απόγειο της νίκης της, γιατί νικώντας τον Πελοποννησιακό πόλεμο, ουσιαστικά αποδυναμώθηκε. Αργότερα οι Σπαρτιάτες κατατροπώνονται από τους Θηβαίους και η Σπάρτη θα σαρωθεί από τις Μακεδονικές φάλαγγες.
«ΕΝΟΡΙΑ εν δράσει 2020»: Βαγγέλης Παππάς «Γνωρίζω την ελληνική μου ταυτότητα» (1)
