Η κοινωνία των φύλων μέσα στο γάμο συνιστά θεόσδοτη πραγματικότητα ικανή να ανταποκριθεί στο σχέδιο ζωής του Θεού για τον άνθρωπο και να ταιριάξουν τα φύλα τα δικά τους σχέδια, με το σχέδιο του Θεού.
Στο πλαίσιο των εκδηλώσεων «ΕΝΟΡΙΑ εν δράσει…» του Ιερού Ναού Ευαγγελιστρίας Πειραιώς και σε συνεργασία με το Εκπαιδευτικό Πρόγραμμα του Πανεπιστημίου Πειραιώς «Κοινωνία – Πολιτισμός – Θρησκεία», την Παρασκευή 1 Δεκεμβρίου πραγματοποιήθηκε το 5ο Θεολογικό Αρχονταρίκι στο οποίο συζητήθηκε το θέμα: «Γάμος και πνευματικότητα – Θεολογία της Ηθικής στο σύγχρονο κόσμο».
Στην συζήτηση συμμετείχαν ο κ. Σταμάτιος Ζούλας, M.Sc. Ποιμαντικής Θεολογίας, Εκπαιδευτικός και ο κ. Βασίλειος Γκρίλλας, M.Sc. και Υποψήφιος Διδάκτωρ της Δογματικής Θεολογίας.
Την εκδήλωση συντόνισε ο Αρχιμ. Χρυσόστομος Χρυσόπουλος, Θεολόγος, προϊστάμενος του Ιερού Ναού Αγίων Αναργύρων Αττικής, ο οποίος παρουσίασε τους συμμετέχοντες, κάνοντας παράλληλα μια πρώτη γενική τοποθέτηση επί του θέματος.
Σταμάτιος Ζούλας
Η ομιλία του κ. Ζούλα αφορούσε στην πνευματικότητα μέσα στον γάμο. Μια πτυχή πολύ σπουδαία για να πετύχει αυτός ο γάμος, σύμφωνα με τα εκκλησιαστικά δεδομένα. Γι’ αυτό και βασίστηκε αρχικά στην πηγή του μυστηρίου του γάμου, που είναι οι ευχές του.
Η πρώτη ευχή παραπέμπει άμεσα στους πρωτοπλάστους. Και αυτό γίνεται γιατί η δημιουργία των πρωτοπλάστων έχει άμεση σχέση με το μυστήριο του γάμου. Στην παρούσα ευχή τονίζεται πως ο γάμος θεσμοθετήθηκε από τη στιγμή της αρχικής παρουσίας του ανθρώπου πάνω στη γη και εμφανίζεται ως απόρροια της μεγάλης αγάπης του Θεού προς τον άνθρωπο.
Με το γάμο γίνονται πλέον ένα σώμα και η αποδέσμευσή τους από πρόσωπα, ακόμη και πολύ αγαπητά, είναι όρος απαράβατος για την επιτυχία του γάμου. Θα προσκολληθούν ο ένας στον άλλο με αμοιβαία κατανόηση και αγάπη και θα θυσιάσουν κάθε εγωισμό και κάθε αδυναμία τους που μπορεί να αποβεί βλαπτική στην ομαλή τους συμβίωση.
Τόσο στην παρούσα όσο και στην επόμενη ευχή, συνέχισε ο κ. Ζούλας, παρελαύνουν μεγάλες αγωνιστικές μορφές της Αγίας Γραφής, μορφές ανδρών και γυναικών. Παρελαύνουν αντρόγυνα που έζησαν αρμονικά παρά τις δοκιμασίες τους και διέλαμψαν με την πίστη τους και ευλογήθηκαν από το Θεό. Η αγάπη που είχαν μεταξύ τους και η τήρηση των εντολών του Θεού αμείφθηκαν με το παραπάνω· αξιώθηκαν όλες αυτές οι άγιες μορφές να αναδείξουν γόνους (απογόνους) εξίσου ευλογημένους.
«Η αναφορά στις άγιες αυτές μορφές που μνημονεύονται στην ευχή δεν είναι άσχετη με το τελούμενο μυστήριο. Προφανώς αποτελούν για τους νεόνυμφους παραδείγματα άξια προς μίμηση και ασφαλώς αποβλέπουν στο να συνειδητοποιήσουν οι νεόνυμφοι το μέγεθος της δικής τους ευθύνης σχετικά με τη δημιουργία καλών τέκνων αλλά και πόσο τελεσφόρα, πόσο αποτελεσματική είναι η ευλογία και η χάρη του Θεού.
Η «ανεπιβούλευτος κοίτη», όπως αναφέρεται στη συνέχεια ή «αμίαντος κοίτη», η συζυγική δηλαδή πίστη, είναι μια από τις βασικές προϋποθέσεις για την επιβίωση του αντρόγυνου, είναι το θεμέλιο, πάνω στο οποίο θα στηριχτεί η συζυγική αγάπη και η ισόβια ενότητα.»
Ο δεσμός του γάμου είναι σπουδαιότερος και στενότερος και από αυτόν ακόμη το δεσμό των τέκνων προς τους γονείς και των γονέων προς τα τέκνα. Αυτό πρέπει να το συνειδητοποιήσουν καλά τόσο οι νεόνυμφοι όσο και οι γονείς τους, υπογράμμισε ο κ. Ζούλας.
Η οικογένεια είναι το κύτταρο της κοινωνίας και σύμφωνα με τα παραδεδομένα ο γάμος συγκροτεί την οικογένεια. Η οικογένεια γενικά μεταμορφώνεται σε Χριστιανική Οικογένεια, όπου προσλαμβάνει ως μικρή εκκλησία, τα χαρακτηριστικά της Μεγάλης Εκκλησίας. Αυτά τα βρίσκουμε στο Σύμβολο της πίστεως, στο οποίο οι πιστοί ομολογούν ότι πιστεύουν εις Μίαν, Αγίαν, Καθολικήν και Αποστολικήν Εκκλησίαν.
Η ενότητα θα είναι η πρώτη φροντίδα τοῦ ζεύγους. Θεμελιώνεται πάνω στη βαθειά ενότητα Χριστού και Εκκλησίας και την ενότητα των τριών προσώπων της Αγίας Τριάδος.
Το ζεύγος όταν βρει την ενότητα του και δημιουργήσει την κοινωνία του, μπορεί να ανοιχτεί προς την κοινωνία της Αγίας Τριάδος και να γίνει κατοικητήριο του Θεού, ο Οποίος με την παρουσία Του θα θέσει σε κίνηση τον ανθρώπινο δυναμισμό των αρετών. Το ζεύγος θα μπορέσει τότε να φτάσει στην αγιότητα.
Το ζεύγος καλείται σύμφωνα με αυτά να ζήσει την ολότητα της παρουσίας του Χριστού και συγχρόνως την ολότητα της ένωσης άνδρα – γυναίκας. Ακόμη καλείται να γίνει αποστολικό στην ακολουθία των αποστόλων, να εξέλθει δηλαδή, και να πορευθεί προς τους άλλους για ν’ αναγγείλει το Ευαγγέλιο.
Όπως τόνισε στη συνέχεια:
«Η κοινωνία των φύλων μέσα στο γάμο συνιστά θεόσδοτη πραγματικότητα ικανή να ανταποκριθεί στο σχέδιο ζωής του Θεού για τον άνθρωπο και να ταιριάξουν τα φύλα τα δικά τους σχέδια, με το σχέδιο του Θεού.
Πνευματική ζωή είναι η ζωή που τη ζούμε εν Πνεύματι Αγίῳ, κατενώπιον του Αγίου Πνεύματος στα πλαίσια της Εκκλησίας. Κατ’ εξοχήν χώρος και χρόνος της πνευματικής ζωής είναι η ίδια η ζωή της Εκκλησίας, ο καθημερινός, εβδομαδιαίος, μηνιαίος, ετήσιος λειτουργικός Της κύκλος.»
Πως να υπερβεί κάποιος τις καθημερινές δυσκολίες, τις ανθρώπινες αδυναμίες, τις συνθήκες της σύγχρονης ζωής που δεν επιτρέπουν ν’ αφιερώσουμε τον ανάλογο χρόνο στην ορθόδοξη πνευματική ζωή;
Απαντώντας στο ερώτημα ο κ. Ζούλας τόνισε πως δεν αποκόπτεται το ζευγάρι, από τις συνήθεις μέριμνες της ζωής του, αλλά τις βιώνει με την προοπτική της παρουσίας του Χριστού και του Αγίου Πνεύματος στη ζωή του.
«Απαιτείται τέλος άσκηση υπό την καθοδήγηση σοφού πνευματικού πατέρα για να μπορέσουμε να ενσαρκώσουμε την πνευματική ζωή στις συνθήκες της καθημερινής μας ζωής και στον προσωπικό και οικογενειακό ρυθμό του σπιτιού μας.»
Βασίλειος Γκρίλλας
Στον όρο «ηθική» και το αν υφίσταται στην Ορθόδοξη Εκκλησία, ή αντίθετα θα έπρεπε να μιλούμε για βιωματική ασκητική, ήταν επικεντρωμένη η εισήγηση του κ. Γκρίλλα.
Όπως σημείωσε, τα τελευταία χρόνια παρατηρείται ένα είδος επαναπροσδιορισμού της χριστιανικής ηθικής στο χώρο της θεολογίας. Το αποτέλεσμα είναι η παρουσία πολλών συγγραμμάτων και εγχειριδίων με γνωστικό αντικείμενο την χριστιανική ηθική.
Οι αιτίες αυτού του επαναπροσδιορισμού, κινούνται σε θεολογικό και κοινωνικό επίπεδο.
Από θεολογικής άποψης, ενώ ο Θεός αποκαλύφθηκε στον άνθρωπο κενώνοντας την ίδια του την ύπαρξη, ο σύγχρονος άνθρωπος δεν επιθυμεί να γνωρίσει αυτήν την αποκάλυψη.
Αδυνατεί να καταλάβει ότι ο Θεός έγινε άνθρωπος για να ανεβάσει τον άνθρωπο. Ζητά να προσαρμόσει τον Χριστό στα μέτρα του. Η Εκκλησία, ως φυσικός χώρος αποκάλυψης και γνώσης του Θεού, μέσα από την βιωματική σχέση Θεού και ανθρώπου, και ανθρώπου με άνθρωπο, δεν γίνεται αποδεκτή από πολλούς ως χώρος αλήθειας.
«Εκτόπισε τόσο τα όρια ζωής του Ευαγγελίου, που χώρεσαν εντός, στοιχεία έξω από το Ευαγγέλιο. Προσαρμόσαμε τον Χριστό στην αμαρτία μας για να την αιτιολογήσουμε και όχι να την υπερβούμε.
Γι’ αυτό ο σύγχρονος άνθρωπος εκτρέπεται σε μύθους, αφού κάθε μύθος έχοντας πλασματική αλήθεια είναι ευχάριστος.»
Από την άλλη, σε κοινωνικό επίπεδο, στις κοινωνίες και τα σύνολα ανθρώπων κάθε μορφής, όταν γίνεται λόγος για ηθική, εξάγεται το συμπέρασμα ότι απουσιάζει κάθε στοιχείο ουσιαστικής ηθικής. Οι συντάκτες ηθικών εγχειριδίων, είναι εγκλωβισμένοι σε σχήματα λόγου που δεν εκφράζουν καμιά βιωματικότητα.
Ο σύγχρονος άνθρωπος αποφασίζει με την ευκολία και την προχειρότητα δεδομένων, που διαφοροποιούνται από στιγμή σε στιγμή. Η πληροφορία ταυτίστηκε με την γνώση, με αποτέλεσμα η γνώση να είναι ανεπαρκής. Ο άνθρωπος μετατρέπεται σε ότι απαιτεί το περιβάλλον του.
Συνεχίζοντας ο κ. Γκρίλλας, υπογράμμισε:
«Μέσα από ηθικολογίες και λόγους κοινωνικού χαρακτήρα, η ηθική μετετράπη σε ένα σύνολο κανόνων συμπεριφοράς, ενίοτε με ιδιαίτερα πιεστικό χαρακτήρα, που δεν σχετίζονταν προς τον κύριο σκοπό που ζητεί την Εκκλησία να ανακαλεί τον πεπτωκότα άνθρωπο στη σχέση της συνειδητής πορείας προς την θέωση, δια του Χριστού.
Η μέχρι σήμερα ηθική, επιχειρεί να κατευθύνει τον βίο του χριστιανού προς την κατά Χριστόν ζωή, με εξωτερικά στοιχεία, που εστιάζουν στην συμπεριφορά του χριστιανού σε κανόνες, όπως αυτοί απορρέουν από την διδασκαλία της Εκκλησίας.»
Το λάθος είναι ότι ο έσω άνθρωπος παραθεωρείται σε αυτήν την προοπτική. Επιτυχής πορεία βίου κατά Χριστόν, είναι μόνο η προερχόμενη από την ουσιώδη και ελεύθερη επιλογή του έσω ανθρώπου.
Ο λόγος, οι πράξεις και η συμπεριφορά του χριστιανού, πρέπει να εμφορούνται από συνειδητή επιλογή εκούσιας υπακοής στον Κύριο της ζωής και θανάτου Χριστό.
Η αλήθεια είναι μία, τόνισε ο ομιλητής. Η αρχαία Ορθόδοξη Εκκλησία αγνόησε πλήρως και κατηγορηματικά την ηθική, ως μιας ιδιαίτερης μορφής θεολογική ενασχόληση. Κανένας Πατέρας της Εκκλησίας δεν προέβη στην συγγραφή μιας συστηματοποιημένης ηθικής.
«Η Ορθόδοξη Εκκλησία δεν έχει ηθική, έχει ασκητική. Ο ηθικός άνθρωπος της Εκκλησίας, είναι ο άνθρωπος που δια της ασκήσεως του, μετέχει στην χριστότητα της κεφαλής της Εκκλησίας. Ως εκ τούτου, στην Ορθόδοξη Θεολογία δεν μπορούμε να μιλάμε για ηθική, αλλά για χριστότητα.»
Ο Χριστός, δηλώνοντας την ουσιαστική σχέση με τον Πατέρα Του και ποιώντας το θέλημα Του και κοινωνώντας με την κτίση και τον συνάνθρωπο, γίνεται υπόδειγμα βίου για κάθε έναν που ακολουθεί.
Οι προϋποθέσεις για την πορεία πίσω από τον Χριστό, αναφέρονται στην εκούσια και ελεύθερη επιλογή, στο γεγονός ότι ο ακολουθών θέτει τον εαυτό του πάντα δεύτερο πίσω από τον Χριστό και τον συνάνθρωπο, την υπέρβαση του ίδιου του εαυτού ως εσωτερική παρόρμηση έρωτα προς τον προπορευόμενο Χριστό, την θυσιαστική διάθεση που μπορεί να φτάσει στην θυσία του Σταυρού και την συνέπεια της ακολουθίας, αφού δεν μπορεί ο άνθρωπος να ακολουθεί άλλο βηματισμό από αυτόν που δίδαξε ο Χριστός.
Ολοκληρώνοντας ο κ. Γκρίλλας σημείωσε:
«Με δεδομένη αυτήν την σύνθεση, η παραμονή στη διδασκαλία της Ορθόδοξης Εκκλησίας δεν μπορεί να δεχθεί ούτε καταχρηστικά τον όρο ηθική.
Η χριστοκεντρικότητα της σωτηρίας του ανθρώπου, όπως διατυπώνεται στα δόγματα της πίστεως, οδηγεί σε έναν και μόνο όρο που μπορεί να αποτυπώσει το ουσιαστικό περιεχόμενο της κατά Χριστόν ζωής. Τον όρο Χριστότητα.
Η χριστιανική ζωή θεμελιώνεται στο μυστήριο και φορέας του μυστηρίου είναι ο Χριστός, ο οποίος δια του μυστηρίου ερμηνεύει και ερμηνεύεται, νοηματοδοτώντας την ζωή του πιστού.»
Στη φωτογραφία από αριστερά: κ. Βασίλειος Γκρίλλας, π. Χρυσόστομος Χρυσόπουλος, κ. Σταμάτιος Ζούλας.
Του Σταμάτη Μιχαλακόπουλου, Φωτογραφίες: Παναγιώτης Καράπασιας
