Η βεβήλωση ενός τόπου ιερού σε χρόνο ιερό, είναι ύβρις που βοά απαιτώντας θεία δίκη. Η ΕΛΛΗ γίνεται σύμβολο, πλοίο ιερό. Ο επερχόμενος αγώνα καθαγιάζεται.”
Το ανιστόρητο δράμα του χαμένου εύδρομου
“Ανήμερα της Μεγαλόχαρης χτύπησαν το καράβι στην Τήνο. Έτσι ξαφνικά, να το συλλογιέσαι και ν’ ανατριχιάζεις, πως μαστορεύει ο άνθρωπος το κακό. (Ι.Μ. Παναγιωτόπουλος) ”
Ένα ακόμη “Ενοριακό Αρχονταρίκι” πραγματοποιήθηκε τη Δευτέρα 27 Οκτωβρίου, στο Πνευματικό Κέντρο του Ιερού Ναού Ευαγγελιστρίας Πειραιώς, στο πλαίσιο του τρίμηνου προγράμματος “ΕΝΟΡΙΑ εν δράσει…”
Επετειακό αυτή τη φορά και με αφορμή την εθνική εορτή της επόμενης ημέρας, ήταν αφιερωμένο στον τορπιλισμό του εύδρομου (καταδρομικού) ΕΛΛΗ στις 15 Αυγούστου 1940 στο λιμάνι της Τήνου. Ομιλητής ήταν ο Ταξίαρχος ε.α. κ. Κωνσταντίνος Ροδόπουλος.
Δεκαπενταύγουστο λοιπόν του 1940, την ημέρα που ολόκληρος ο Ελληνισμός απέδιδε τιμές στην κυκλαδίτισσα Παναγιά στο πάλευκο νησί της Τήνου, διάλεξε ο Μουσολίνι για να προκαλέσει την τότε ουδέτερη Ελλάδα με τον τορπιλισμό και καταβύθιση του εύδρομου ΕΛΛΗ, σημαιοστολισμένου και κατάμεστο από κόσμο, έτοιμο για τη λιτανεία. Ήταν μία από τις μαύρες σελίδες όχι μόνο της ελληνικής, αλλά και της παγκόσμιας ιστορίας και βεβαίως ενδεικτικό του τι επρόκειτο να ακολουθήσει.
Τα γεγονότα που προηγήθηκαν, αλλά και την περιγραφή όσων έλαβαν χώρα στην Τήνο παρουσίασε και εξιστόρησε ο ομιλητής με την προβολή σπάνιου αρχειακού υλικού, που συμπλήρωνε τη συγκλονιστική αφήγηση.
Όσα προηγήθηκαν…
Μακρά σειρά από επιθετικές διπλωματικές και πολεμικές προκλήσεις της Ιταλίας κατά της Ελλάδας, είχαν αρχίσει να φαίνονται από το 1939 και εντάθηκαν το 1940.
Όπως τόνισε ο κ. Ροδόπουλος, οι Ιταλοί την περίοδο αυτή άρχισαν να εκτοξεύουν σοβαρές αλλά ανυπόστατες κατηγορίες εναντίον ελληνικών προσωπικοτήτων, φτάνοντας στο σημείο να κατηγορούν πολιτικούς και στρατιωτικούς ως όργανα της αγγλικής αντικατασκοπείας. Η επίθεση που δέχθηκαν ιταλικά υποβρύχια στη θάλασσα των Επτανήσων από αγγλικά αεροσκάφη και αντιτορπιλικά, χρησιμοποιήθηκε από την Ιταλική κυβέρνηση για να κατηγορηθεί η Ελλάδα ότι παρείχε εξυπηρετήσεις στην Αγγλία, όπως ελληνικές βάσεις, κάτι που σήμαινε πόλεμο κατά της Ιταλίας. Το γεγονός ότι οι επιθέσεις έγιναν από αγγλικά μέσα, αλλά σε διεθνή ύδατα και χωρίς την ύπαρξη αεροπορικής βάσης στη Λευκάδα, δεν φάνηκε να επηρεάζει τους Ιταλούς.
Στις 12 Ιουνίου 1940 καταγράφεται η πρώτη ανταλλαγή πυρών μεταξύ Ελλάδας και Ιταλίας, όταν οι Ιταλοί βομβάρδισαν 3 φορές το πλοίο ΩΡΙΩΝ και το αντιτορπιλικό ΥΔΡΑ που είχε σπεύσει σε βοήθεια και ανταπέδωσε τα πυρά.
Ακολούθησαν, όπως περιέγραψε ο ομιλητής, βομβαρδισμοί υποβρυχίων, αντιτορπιλικών, ακόμη και του ελληνικού πλοιαρίου της Οικονομικής Αστυνομίας ανάμεσα στην Αίγινα και τη Σαλαμίνα. Επίσης, η Ιταλία κατασκεύασε δύο ελληνοαλβανικά “προβλήματα”, που συντηρήθηκαν από τα μέσα ενημερώσεως και ήταν το προανάκρουσμα της επιθέσεως κατά του ΕΛΛΗ.
Η ελληνική κυβέρνηση παρακολουθώντας με πολλή προσοχή και ανησυχία τις διεθνείς εξελίξεις αποφάσισε τον απόπλου του πολεμικού στόλου και τη διασπορά του σε διάφορα λιμάνια. ‘Ετσι το ΕΛΛΗ βρίσκεται στα τέλη του Ιουλίου 1940 στη Μήλο.
Ο τορπιλισμός της ΕΛΛΗΣ
Η ευλάβεια, ο σεβασμός και η λατρεία των Ελλήνων προς τη Θεοτόκο, υπήρξαν διαχρονικές και ποτέ δεν έπαψαν να ζητούν τη μεσιτεία και συμπαράστασή Της. Η ιερή εικόνα Της στην Τήνο κατά την διάρκεια της Επαναστάσεως αναγορεύτηκε σε ιστορικό σύμβολο του Αγώνος για την κατάκτηση της ελευθερίας. Για το λόγο αυτό, από την απελευθέρωση της χώρας το 1830, οι ελληνικές κυβερνήσεις στέλνουν ανελλιπώς άγημα στρατού και πολεμικό πλοίο για την απόδοση τιμών.
Συνεχίζοντας την αφήγηση ο κ. Ροδόπουλος, ανέφερε ότι το καλοκαίρι του 1940, η ελληνική κυβέρνηση προβληματίστηκε για την αποστολή ή μη πολεμικού πλοίου στην Τήνο, επειδή οι Ιταλοί είχαν αρχίσει την τακτική “επεισοδίων” εναντίον της Ελλάδος. Η ιδέα πως και οι Ιταλοί εόρταζαν και αυτοί την Κοίμηση της Θεοτόκου και θα ήταν αδύνατον να βεβηλώσουν τη μεγάλη εορτή, προσμέτρησε θετικά στην απόφαση αποστολής του πλοίου.
Στις 15 Αυγούστου 1940 οι προσκυνητές στην Τήνο ήταν περισσότεροι από κάθε φορά. Τα ατμόπλοια μετέφεραν και αποβίβαζαν κόσμο. Τα ξενοδοχεία και κάθε στεγασμένος χώρος, ήταν γεμάτα και πολλοί παρέμεναν στα πεζοδρόμια και στους δρόμους.
Και ο ομιλητής εξιστορεί τα γεγονότα:
“ Στη 01:00 της 14ης προς 15η Αυγούστου, το ΕΛΛΗ απέπλευσε από τον Αδάμαντα της Μήλου με πορεία προς την Τήνο. Το πλοίο αγκυροβόλησε στις 06:25 της 15ης Αυγούστου 1940. Η αγκυροβολία έγινε κατ’ ανάγκην έξω από τον κυματοθραύστη, στον προλιμένα, επειδή το λιμάνι ήταν στενό και αβαθές. Το σκάφος είχε το πυροβολικό του σε ετοιμότητα, όπως και τα μέσα αντλήσεως υδάτων, ενώ τα αντιαεροπορικά του πυροβόλα ήταν εξοπλισμένα.
Με την ανατολή του ηλίου οι καμπάνες των εκκλησιών χτυπούσαν και είχαν ήδη αρχίσει οι προετοιμασίες για την λιτάνευση της ιερής εικόνας. Ήταν η ώρα 06:45 που ακούστηκε να βουίζει κινητήρας αεροπλάνου στον αέρα. Μια ιταλική αεράκατος με σβησμένα τα εθνικά χρώματα ζύγωσε το ΕΛΛΗ από τα ανατολικά. Η αεράκατος έκανε αναγνώριση για να δώσει στοιχεία για την επικείμενη θανάσιμη επίθεση.
Παντού επικρατούσε ευλάβεια και κατάνυξη. Και ξαφνικά στις 08:25 ισχυρότατη δόνηση συντάραξε την ΕΛΛΗ. Ακολούθησαν σκηνές πανικού και αλλοφροσύνης. Η τορπίλη είχε πλήξει την ΕΛΛΗ στο μέσο της δεξιάς πλευράς ανάμεσα στα δύο φουγάρα και εκπυρσοκρότησε κάτω από το Β’ λεβητοστάσιο. Ακολούθησε βίαιη έκρηξη του λέβητα, μεγάλο ρήγμα είχε ανοιχτεί στα δεξιά ύφαλα, μεταλλικές πόρτες και σχάρες διαλύθηκαν. Σίδερα, ρουμπινέτα, μπρούτζοι, όλα παραμορφωμένα και σάρκες ανθρώπινες ξεσκισμένες, καρβουνιασμένες συνέθεταν ένα σκηνικό κολάσεως.”
Δέκα λεπτά περίπου μετά το πρώτο χτύπημα και ενώ επικρατούσε σύγχυση, ακολούθησε και δεύτερη έκρηξη με πολύ ισχυρό κρότο, πάνω στον λίμενοβραχίονα αυτή τη φορά. Εκεί δημιουργήθηκε ρήγμα μήκους 7 περίπου μέτρων. Η πόλη ολόκληρη σείστηκε και όλα τα τζάμια των παραλιακών κτιρίων έσπασαν. Πέντε περίπου δευτερόλεπτα μετά το δεύτερο χτύπημα σημειώθηκε και τρίτη έκρηξη, εμπρός από τον λιμενοβραχίονα, στα αβαθή κοντά στον κυματοθραύστη. Τότε όλοι κατάλαβαν ότι επρόκειτο για τορπιλισμούς και όχι βομβαρδισμό.
Στη συνέχεια το υποβρύχιο – δολοφόνος αθέατο, χάθηκε στην απεραντοσύνη των νερών και κατευθύνθηκε στη Σύρο, σε αναζήτηση άλλης λείας. Το λιμάνι ήταν άδειο. Μετά, εν καταδύσει, επέστρεψε στο Παρθένι της Λέρου ολοκληρώνοντας τη ντροπιαστική αποστολή του.
Στο μεταξύ, όπως εξήγησε ο κ. Ροδόπουλος, το ΕΛΛΗ άρχισε να κατακλύζεται από νερά. Οι προσπάθειες για ρυμούλκηση του από 2 ατμόπλοια καθυστέρησαν γιατί έπρεπε να αποβιβαστούν πρώτα με ασφάλεια οι επιβάτες τους. Τα τελευταία λεπτά του πλοίου στην επιφάνεια της θάλασσας εξερράγη πυρκαγιά στα λεβητοστάσια και κοντά στις αποθήκες των πυρομαχικών. Το σκάφος βυθιζόταν αργά – αργά με το μεγάλο σημαιοστολισμό του να διατηρείται. Οι κυματισμοί της πρυμνιάς σημαίας έσμιξαν με την απεραντοσύνη της πλατιάς θάλασσας. Η ΕΛΛΗ χάθηκε κάτω από τα γαλάζια νερά του Αιγαίου στις 10:20 με την πρύμνη.
Το συγκεντρωμένο πλήθος των προσκυνητών της Μεγαλόχαρης παρακολουθεί το ανιστόρητο δράμα του χαμένου εύδρομου. Ακολουθούν σκηνές αλλοφροσύνης στους δρόμους, ο κόσμος τρέπεται σε φυγή μακριά από την παραλιακή ζώνη.
Ολοκληρώνοντας την ζωντανή και συγκλονιστική του αφήγηση, ο κ.Ροδόπουλος έκανε αναφορά και στα γεγονότα που ακολούθησαν τον τορπιλισμό. Η αντίδραση του Πρωθυπουργού Ιωάννη Μεταξά, η θλίψη και ο φόβος, η ενημέρωση του λαού, η ασφαλής επιστροφή των δέκα χιλιάδων προσκυνητών είναι οι πιο σημαντικοί σταθμοί.
Και κατέληξε:
“Η βεβήλωση ενός τόπου ιερού σε χρόνο ιερό, είναι ύβρις που βοά απαιτώντας θεία δίκη. Η ΕΛΛΗ γίνεται σύμβολο, πλοίο ιερό. Ο επερχόμενος αγώνα καθαγιάζεται.”
Του Σταμάτη Μιχαλακόπουλου
