Ομιλία με θέμα “Από την μετάνοια στην αυτομεμψία” πραγματοποιήθηκε στον Ιερό Ναό Ευαγγελιστρίας Πειραιώς, την Τετάρτη 29 Οκτωβρίου, αμέσως μετά την ακολουθία του Παρακλητικού Κανόνα στην Υπεραγία Θεοτόκο. Ομιλητής ήταν ο Πρωτοπρεσβύτερος Χριστόδουλος Μπίθας.
Η ομιλία, εντάσσεται στο τρίμηνο πρόγραμμα δραστηριοτήτων και εκδηλώσεων του Ναού της Ευαγγελιστρίας, με γενικό τίτλο ”ΕΝΟΡΙΑ εν δράσει…”
Το συγκεκριμένο θέμα ήταν το πρώτο που ανέπτυξε ο ομιλητής στο πλαίσιο του προγράμματος, ενώ θα ακολουθήσουν ακόμη δύο ομιλίες, η 1η με θέμα “Από την αυτομεμψία στην αυτογνωσία” στις 26 Νοεμβρίου και η 2η με τίτλο ”Από την αυτογνωσία στην Αγάπη” στις 17 Δεκεμβρίου.
Και οι τρεις ομιλίες αποτελούν μια απόπειρα ερμηνείας των Πατέρων μέσα από το Ευαγγέλιο και την Πατερική παράδοση, από την έρημο των Αββάδων στον 21ο αιώνα.
Ο π. Χριστόδουλος αναφερόμενος στη θεματολογία των τριών ομιλιών, την χαρακτήρισε “μία κλίμακα ξεχασμένη”, που όμως κατά τους Πατέρες είναι ο δρόμος που πρέπει να ακολουθήσει ένας πιστός για να μπορέσει να σχετιστεί με το Θεό και να νικήσει την αμαρτία.
Η μετάνοια
Αναλύοντας το θέμα αυτής της 1ης ομιλίας, είπε ότι για να υπάρξει μετάνοια πρέπει να έχουμε στο νου μας “τι είναι αμαρτία”. Δυστυχώς, όπως εξήγησε, στις ημέρες μας έχουμε περιορίσει την αμαρτία σε κάποιες πράξεις και αγνοούμε αυτό που η Εκκλησία μας ορίζει ως αμαρτία και είναι η απομάκρυνση από το Θεό, η αυτοθέωση.
Και συνέχισε:
“Ο άνθρωπος πλάστηκε κατ’ εικόνα Θεού, με σκοπό να φτάσει στο καθ’ ομοίωσιν, να μοιάσει στο Θεό. Τα δώρα που έδωσε στον άνθρωπο είναι ο νους του και το αυτεξούσιο. Να χρησιμοποιεί το νου για τη σωτηρία του και το αυτεξούσιο για να είναι ελεύθερος από κάθε περιορισμό της φύσης, έτσι ώστε να προχωρήσει προς το Θεό.
Τα χαρακτηριστικά του κατ’ εικόνα έχουν αμαυρωθεί εξαιτίας της πτώσεως. Η προαίρεση του ανθρώπου ασθενεί, η επιθυμία του δηλαδή να σωθεί, ασθενεί. Έτσι δεν μπορούμε να αγαπάμε. Μόνο μέσω της πραγματικής ελευθερίας ο άνθρωπος μπορεί να φτάσει στην αγάπη. Πως μπορούμε λοιπόν να μάθουμε να αγαπάμε και να γίνουμε ελεύθεροι άνθρωποι; Αυτό είναι το βασικό ερώτημα που πρέπει να βάλει κάποιος στον εαυτό του όταν μιλάει για μετάνοια.”
Η μετάνοια είναι διαρκής κατάσταση, τόνισε ο ομιλητής. Ασχολούμαστε οι άνθρωποι συνήθως με τα συμπτώματα της αμαρτίας, αλλά όχι με την ασθένεια. Λέμε ότι πάσχουμε από διάφορα πάθη και προσπαθούμε να τα πολεμήσουμε, αλλά δεν τα καταφέρνουμε γιατί δεν γνωρίζουμε το βάθος της αμαρτίας μας.
Αναλύοντας ακόμη περισσότερο, ο π. Χριστόδουλος είπε ότι σκοπός της ζωής του ανθρώπου είναι να καθαρίσει τα πάθη του και να γίνει ελεύθερος άνθρωπος. Όχι να τα εξαφανίσει, αλλά να τα μεταστρέψει στο αρχαίο κάλλος. Και τούτο, θεωρώντας πως οτιδήποτε έχουμε, είναι κάποιο δώρο του Θεού που εξετράπη σε πάθος, ενώ όταν ο άνθρωπος αρχίσει πάλι την πορεία του στο καθ’ ομοίωσιν μπορεί το πάθος να μεταστραφεί σε δύναμη του ανθρώπου προς τη σωτηρία του.
Γι’ αυτό και τόνισε χαρακτηριστικά:
“Όσο περισσότερο μπορώ να αγαπώ τόσο περισσότερο μετέχω στις ενέργειες του Θεού. Όχι αγάπη συναισθηματική αλλά σταυρική. Δεν υπάρχει αγάπη αν δεν συγχωρούμε τον εχθρό μας. Δεν υπάρχει αγάπη αν έχουμε μίσος και εμπάθεια. Να γίνουμε ελεύθεροι άνθρωποι από τα πάθη και να μάθουμε να αγαπάμε. Αυτός είναι ένας αγώνας που δεν σταματάει ποτέ.
Αυτός είναι ο δρόμος, η πορεία του ανθρώπου προς τη θέωση. Να προσπαθεί κάθε ώρα και κάθε στιγμή της ζωής του να βιάζει την πεπτωκυία του φύση, την πεσμένη του φύση από την αμαρτία, για να μπορέσει να γίνει ελεύθερος άνθρωπος και να αγαπάει.”
Ποιο είναι το κύριο αποτέλεσμα της πτώσης; Είναι η φιλαυτία, η αρρωστημένη αγάπη του εαυτού μας. Το αποτέλεσμα της αυτοθέωσης του ανθρώπου είναι η φιλαυτία. Και όπως εξήγησε, φίλαυτος είναι αυτός που ενδιαφέρεται μόνο για το στενό προσωπικό του συμφέρον και δεν μπορεί να αγαπήσει κανέναν.
Ο Κύριος όμως μας κάλεσε σε έναν καινούργιο τρόπο ζωής. Και ο π. Χριστόδουλος, χρησιμοποιώντας την Κλίμακα του Αγίου Ιωάννου του ΣιναΪτου, εξήγησε ακόμη περισσότερο το θέμα της μετανοίας.
Μετάνοια λοιπόν είναι η μεταστροφή του νου. Μαθαίνω να βλέπω τον κόσμο με έναν τρόπο εντελώς διαφορετικό, απ’ ότι έβλεπα όταν ήμουν μακριά από το Θεό.
Μετάνοια είναι ανανέωσις του βαπτίσματος. Αν δεν έχουμε μετάνοια κάθε μέρα, τότε το βάπτισμά μας μένει ανενεργό. Κάθε μέρα είναι μία καινούργια ευκαιρία μετανοίας, μια καινούργια ευκαιρία να δω τον κόσμο και τον εαυτό μου ξανά με καινούργια μάτια. Κάθε μέρα, συμφωνία με το Θεό για μια νέα ζωή.
Μετάνοια σημαίνει αγοραστής της ταπεινώσεως. Δια της μετανοίας κερδίζω την ταπείνωση. Ο ταπεινός άνθρωπος είναι ελεύθερος άνθρωπος απ’ τον εγωισμό του.
Μετάνοια σημαίνει σκέψις αυτοκατακρίσεως, μέμφομαι μόνο τον εαυτό μου.
Μετάνοια σημαίνει αμεριμνησία για όλα τα άλλα και μέριμνα για τη σωτηρία. Ζήσε τη σημερινή ημέρα, σημαίνει δεν αφήνω την ψυχή μου να τη φάει το άγχος. Εμπιστεύομαι τον εαυτό μου στο Θεό.
Μετάνοια είναι αποκήρυξις της απελπισίας. Η προαίρεση του ανθρώπου είναι να θέλει να σωθεί.
Και ο π. Χριστόδουλος, καταλήγοντας σχετικά με τη μετάνοια, είπε μεταξύ άλλων:
“Σκοπός είναι να συνειδητοποιήσουμε την αμαρτία μας, την δική μας αστοχία, την δική μας απόσταση από το λόγο του Θεού. Αν είχαμε στο νου μας κάθε μέρα αυτό το κριτήριο, θα μπορούσαμε να εξετάζουμε τον εαυτό μας. Η πορεία του ανθρώπου είναι από τη φιλαυτία να περάσουμε στη φιλαδελφία και τη φιλοθεΪα. Μετάνοια σημαίνει συνειδητοποίησα τα λάθη μου και θέλω ν’ αλλάξω. Κι αυτό φέρνει χαρά.”
Η αυτομεμψία
Εξηγώντας το δεύτερο σκέλος του τίτλου της ομιλίας του, ο π. Χριστόδουλος αναφέρθηκε στη σημασία της αυτομεμψίας. Και σημαίνει ότι μέμφομαι και κατηγορώ τον εαυτό μου και δεν ασχολούμαι με κανέναν άλλον.
Όπως τόνισε, όταν ο άνθρωπος απογοητευτεί εντελώς από τον εαυτό του, τότε ανοίγει την πόρτα για να έλθει το έλεος του Θεού.
Και συνέχισε:
“Ας αφήσουμε στην άκρη τις δικαιολογίες. Ας αφήσουμε στην άκρη την ευθύνη που αναγνωρίζουμε στους άλλους, την κατάκριση, τη μιζέρια, τη γκρίνια. Κι ας νιώσουμε τη χαρά, τι σημαίνει να πάρω την ευθύνη μου.
Να ξαναζητήσουμε τη Βασιλεία των Ουρανών στη ζωή μας. Η γεύση των εσχάτων, μας δίνεται από τώρα.”
Και ο π. Χριστόδουλος, ολοκλήρωσε την ομιλία του με έναν λόγο του Αγίου Πορφυρίου του Καυσοκαλυβίτου: Να ζεις την κάθε ημέρα σου δημιουργώντας σαν να πρόκειται να ζήσεις αιώνια και να μετανοείς σαν να πρόκειται να πεθάνεις απόψε το βράδυ!
Του Σταμάτη Μιχαλακόπουλου
