ΟΙ ΟΙΚΟΥΜΕΝΙΚΕΣ ΣΥΝΟΔΟΙ
(ΣΕΜΙΝΑΡΙΟ ΟΡΘΟΔΟΞΗΣ ΚΑΤΗΧΗΣΗΣ)
Τετάρτη 27 Φεβρουαρίου 2019
Διδάσκων: Αρχιμ. Δανιήλ Ψωίνος
Στ΄ Οικουμενική Σύνοδος
• Η καταδίκη των «Τριών Κεφαλαίων» από την Ε’ Οικουμενική Σύνοδο δεν έφερε το ποθούμενο αποτέλεσμα σχετικά με τις προσπάθειες για την ένωση Αντιχαλκηδονίων και Χαλκηδονίων. Γι’ αυτό οι ενωτικές αυτές προσπάθειες συνεχίστηκαν.
• Στην προσπάθεια να ενωθούν οι Ορθόδοξοι με τους Μονοφυσίτες δημιουργήθηκε ένα νέο θεολογικό ζήτημα συνεπαγόμενο του Χριστολογικού ζητήματος, το οποίο βασίζεται στην εσφαλμένη αρχή ότι ο Χριστός, στον όποιον είχαν ενωθεί υποστατικά η θεία και η ανθρώπινη φύση, ενεργούσε τα θεία και τα ανθρώπινα με μια ενέργεια.
• Η εσφαλμένη αυτή αντίληψη ότι ο Χριστός είχε μια θέληση και μια ενέργεια δημιουργήθηκε διότι θεωρήθηκε η θέληση και η ενέργεια είναι ίδιον του προσώπου και όχι της φύσεως. Επομένως, σύμφωνα με αυτόν τον ισχυρισμό, το ένα προσώπου του Χριστού έχει μια θέληση και μια ενέργεια.
• Αρχικά ο Κωνσταντινουπόλεως Άνθιμος είχε υποστηρίξει ότι ο Χριστός έχει μια θέληση και μια ενέργεια. Κύριος υπερασπιστής όμως αυτής της θεωρίας ήταν ο Σεβήρος Αντιοχείας. Αντίθετα ο Ιουστινιανός ο Α’ είχε καταδικάσει την καινοδοξία αυτή.
• Η Ε’ Οικουμενική Σύνοδος είναι αλήθεια πως δεν είχε καταδικάσει την αίρεση του μονοθελητισμού – μονοενεργητισμού, και αυτό διότι δεν το είχε ζητήσει ο Ιουστινιανός επειδή θεωρούσε ότι εάν γινόταν κάτι τέτοιο δεν θα βοηθούσε σε τίποτα στις ενωτικές προσπάθειες που αυτός επιχειρούσε.
• Πιο μετά ο Ηράκλειος στην προσπάθεια να ενωθούν Χαλκηδόνιοι – Αντιχαλκηδόνιοι βρήκε σύμμαχο τον Σέργιο Κωνσταντινουπόλεως. Ο Σέργιος ακολουθούσε την αίρεση αυτή γιατί όπως ισχυριζόταν ουδεμία σύνοδος μίλησε για μία ή δύο θελήσεις στο πρόσωπο του Χριστού, πολλοί Πατέρες όπως ο Κύριλλος Αλεξανδρείας κάνουν λόγο για μια θέληση και ενέργεια και διότι ο Λέων Ρώμης δεν αναφέρθηκε σε δύο θελήσεις και ενέργειες.
• Ο Ηράκλειος βλέποντας ότι οι ενωτικές προσπάθειες στην Αίγυπτο είχαν στεφθεί με επιτυχία, εξέδωσε το 638 το διάταγμα «Έκθεσις» με το οποίο επέβαλλε το μονοθελητισμό και απαγόρευε κάθε συζήτηση για το θέμα μιας ή δυο ενεργειών του Χριστού. Συντάκτης της «Έκθεσις» είναι ο Σέργιος.
• Η «Έκθεσις» ήταν ένα ημίμετρο. Αντί να λύσει το πρόβλημα το περιέπλεξε περισσότερο. Ο Πάπας Ρώμης Ιωάννης σε σύνοδο στη Ρώμη (641) τάχθηκε κατά της «Εκθέσεως» και αναθεμάτισε όσους Πατριάρχες την είχαν αποδεχθεί. Επίσης σφοδρός πολέμιος της αίρεσης αυτής ήταν ο Ιεροσολύμων Σωφρόνιος.
• Συνεχιστής του Σωφρονίου Ιεροσολύμων αναδείχθηκε ο Μάξιμος ο Ομολογητής. Ο Μάξιμος συνέδεσε τη θέληση του ανθρώπου με το αυτεξούσιο του. Αυτό σήμαινε πως στην περίπτωση που η ανθρώπινη φύση δεν είχε θέληση όπως έλεγαν οι αιρετικοί τότε θα στερείτο και αυτεξουσίου.
• Η Βυζαντινή αυτοκρατορία έχασε την Παλαιστίνη, τη Συρία και την Αίγυπτο από τους Άραβες. Τότε θεωρήθηκε μάταιη κάθε προσπάθεια για ένωση. Το Πατριαρχείο Κωνσταντινουπόλεως κατήντησε κέντρο του μονοθελητισμού και μονοενεργητισμού. Γι’ αυτό ανέλαβε τον αγώνα για την αποκατάσταση της αλήθειας η Ρώμη.
• Ο αυτοκράτορας Κώνστας ο Β’ ύστερα από πιέσεις της Δύσης εκδίδει το διάταγμα «Τύπος» με το οποίο ανακαλεί την «Έκθεση». Και αυτό το διάταγμα βέβαια θεωρήθηκε ημίμετρο. Γι’ αυτό ο Πάπας Μαρτίνος συγκάλεσε μεγάλη σύνοδο στη Ρώμη (649, Σύνοδος του Λατερανού) της οποίας ψυχή αναδείχθηκε ο Μάξιμος ο Ομολογητής και η οποία διακήρυξε την ορθή πίστη της Εκκλησίας για το Χριστό ότι στο πρόσωπο του ενώθηκαν δύο φύσεις και επομένως δύο θελήσεις και δύο ενέργειες.
• Ο Κωνσταντίνος Δ’ ο Πωγωνάτος διάδοχος του δολοφονηθέντα Κώνστα Β’ ασχολούμενος με πολεμικά γεγονότα δεν διευθέτησε το εκκλησιαστικό αυτό θέμα. Αργότερα όμως κάλεσε τον Ρώμης Αγάθωνα να συσκεφθούν με τον Κωνσταντινουπόλεως Γεώργιο και να βρουν λύση.
• Τελικά για το θέμα αυτό συγκλήθηκε από τον Κωνσταντίνο Δ’ τον Πωγωνάτο η ΣΤ’ Οικουμενική Σύνοδος στην Κωνσταντινούπολη στις 7 Νοεμβρίου του 680 έως τις 17 Σεπτεμβρίου 681, στην Εν Τρούλλω αίθουσα των ανακτόρων.
• Στις πρώτες 11 και στην 19η συνεδρίες προήδρευσε ο ίδιος ο αυτοκράτωρ. Στις υπόλοιπες προήδρευσε ο Κωνσταντινουπόλεως Γεώργιος. Ο ρόλος του αυτοκράτορα ήταν ρόλος «επιδιαιτητού» ανάμεσα στους δυοθελήτες και στους μονοθελήτες επισκόπους.
• Ο Ρώμης Αγάθων εκπροσωπήθηκε από δυο πρεσβυτέρους και έναν διάκονο. Ο Μακάριος Αντιοχείας μη πειθόμενος να απαρνηθεί τις αιρετικές του δοξασίες αναθεματίστηκε και στην θέση του εξελέγη ο Θεοφάνης ο οποίος από την ιδ’ συνεδρία της και μετά συμμετείχε κανονικά.
• Ιδιαιτερότητες της ΣΤ’ Οικουμενικής Συνόδου έναντι των υπολοίπων:
1. Είχε «επιδιαιτητή»
2. Κατήγορο
3. Κατηγορούμενο
4. Συμμετείχαν με δικαίωμα λόγου και πρεσβύτεροι (ιερομόναχοι)
• Τελικά η ΣΤ’ Οικουμενική Σύνοδος διετύπωσε την ορθόδοξη θέση περί των δύο θελημάτων και των δύο ενεργειών του Κυρίου. Κατεδίκασε δε την αίρεση του μονοθελητισμού και μονοενεργητισμού.
