ΟΙ ΟΙΚΟΥΜΕΝΙΚΕΣ ΣΥΝΟΔΟΙ
(ΣΕΜΙΝΑΡΙΟ ΟΡΘΟΔΟΞΗΣ ΚΑΤΗΧΗΣΗΣ)
Τετάρτη 27 Φεβρουαρίου 2019
Διδάσκων: Αρχιμ. Δανιήλ Ψωίνος
E΄ Οικουμενική Σύνοδος
• Η λύση που έδωσε η Δ΄ Οικουμενική Σύνοδος στο χριστολογικό πρόβλημα υπήρξε σημαντική και καθοριστική για την παραπέρα πορεία της Εκκλησίας και ειδικότερα για την αντιμετώπιση των αιρέσεων του Μονοθελητισμού και Μονοενεργητισμού καθώς και της Εικονομαχίας.
• Βέβαια υπήρχαν και πολλοί οι οποίοι δεν δέχτηκαν ποτέ την Σύνοδο της Χαλκηδόνος και τις αποφάσεις της διότι κατηγορούσαν ότι έκρυβε μέσα της νεστοριανικές αντιλήψεις. Την στάση τους αυτή την στήριξαν επίσης στο γεγονός ότι η Σύνοδος αυτή δεν καταδίκασε τον Θεοδώρητο Κύρου και τον Ίβα Εδέσσης.
• Οι ταραχές και αντιδράσεις κατά της Δ΄ Οικουμενικής Συνόδου, της Συνόδου της Χαλκηδόνος ξεκίνησαν στην Παλαιστίνη όπου ο μοναχός Θεοδόσιος έφερε τα νέα από τη Χαλκηδόνα. Την εξέγερση υποκίνησε και η Αυγούστα Ευδοκία χήρα του Θεοδοσίου του Β΄ θέλοντας να περιπλέξει την κατάσταση εξαιτίας της αντιπάθειας που είχε για την αυτοκράτειρα Πουλχερία.
• Οι αντιδράσεις σχετικά με την Σύνοδο της Χαλκηδόνος άρχισαν να γενικεύονται. Στα Ιεροσόλυμα μετά βίας έσωσε τη ζωή του ο Πατριάρχης Ιουβενάλιος. Στη Συρία και την Καππαδοκία επίσης παρατηρούμε ισχυρές και έντονες αντιδράσεις.
• Αντιδράσεις σχετικά με τη Σύνοδο της Χαλκηδόνος, μετά ιδιαίτερης μάλιστα μανίας, να συμβαίνουν ιδιαίτερα στην Αίγυπτο. Ο ορθόδοξος Πατριάρχης Προτέριος δολοφονήθηκε και στην Αλεξάνδρεια έμεινε μοναδικός επίσκοπος ο μονοφυσίτης Τιμόθεος Αίλουρος.
• Στην Αντιοχεία ο Πατριάρχης Μαρτύριος παραιτήθηκε και στη θέση του εξελέγη ο μονοφυσίτης Πέτρος Γναφεύς. Όλα αυτά έφεραν σε δύσκολη θέση τον αυτοκράτορα, ο οποίος θέλησε να εξομαλύνει την κατάσταση, όχι κάνοντας καινούργια σύνοδο αλλά στέλνοντας έγγραφο σε όλους τους μητροπολίτες το οποίο περιείχε δύο ερωτήματα:
1. Αν θα έπρεπε να υποστηριχτεί η Σύνοδος της Χαλκηδόνος.
2. Αν ο Τιμόθεος Αίλουρος θα αναγνωριζόταν επίσκοπος Αλεξανδρείας.
• Ο αυτοκράτορας Βασιλίσκος πιο μετά , με σκοπό να στηριχτεί στο θρόνο, εξέδωσε διάταγμα το οποίο ευνοούσε τους μονοφυσίτες. Το διάταγμα αυτό γνωστό ως «Εγκύκλιον» το υπέγραψαν σχεδόν όλοι οι επίσκοποι και ευχαρίστησε ιδιαιτέρως τους μονοφυσίτες επισκόπους οι οποίοι πίστευαν ότι με αυτόν τον τρόπο θα επικρατούσαν τελικά. Το «Εγκύκλιον» εγκαταλείφθηκε όταν ο Βασιλίσκος έφυγε από την Κωνσταντινούπολη.
• Το έτος 482 ο Ακάκιος Κωνσταντινουπόλεως συνέταξε διάταγμα γνωστό ως «Ενωτικόν» το οποίο εξέδωσε ο αυτοκράτορας Ζήνων. Στο διάταγμα αυτό γινόταν λόγος για την ένωση των δύο φύσεων του Χριστού χωρίς να υπάρχει ο όρος «εν δύο φύσεσιν» που δεν άρεσε στους μονοφυσίτες, ούτε βέβαια και η φράση «μία φύσις» που ήταν αντιπαθητική στους ορθοδόξους. Η αποδοχή του «Ενωτικού» υπηρξε διάφορη.
• Με όλα όσα ειπαμε μέχρις εδώ βλέπουμε ότι οι τοπικές Εκκλησίες της Αιγύπτου και της Συρίας είχαν αφορμές ώστε να διατυπώνουν επιφυλάξεις ή και να απορρίπτουν τη Σύνοδο της Χαλκηδόνος. Στο εξής πλέον έχουμε αυτούς που δέχονται τη Σύνοδο αυτή τους οποίους ονομάζουμε «Χαλκηδόνιους» (ορθόδοξοι) και αυτούς που δεν την δέχονται και ονομάζονται «Αντιχαλκηδόνιοι» (μονοφυσίτες).
• Ο Φλάβιος Πέτρος Σαββάτιος Ιουστινιανός ανέλαβε αυτοκράτορας και μάλιστα στη μακροχρόνια βασιλεία του έδειξε σημαντικές ικανότητες σε όλα τα πεδία. Ηθελε να φέρει την αυτοκρατορία στην παλιά της αίγλη και επίσης να επιτύχει θρησκευτική ενότητα. Πίστευε επίσης ότι Εκκλησία και κράτος αποτελούν ένα σώμα.
• Ο Ιουστινιανός πολέμησε τους αιρετικούς, έκλεισε τη Σχολή των Αθηνών και υπήρξε άσπονδος εχθρός των ειδωλολατρών. Πάσχιζε η αυτοκρατορία ολόκληρη να έχει μια πίστη. Βέβαια τους μονοφυσίτες δεν τους θεωρούσε αιρετικούς μάλλον, τους φοβόταν διότι ήσαν πολλοί. Η στάση του αυτή εξηγείται διότι επηρεαζόταν από τη σύζυγο του Θεοδώρα η οποία συμπαθούσε τους μονοφυσίτες.
• Σε όλη αυτή την άσχημη κατάσταση προστέθηκε η έριδα που έμεινε γνωστή ως «έριδα των τριών κεφαλαίων». Η έριδα αυτή αφορούσε τρεις μεγάλες προσωπικότητες: τον Θεόδωρο επίσκοπο Μομψουεστίας, τον Θεοδώρητο επίσκοπο Κύρου και τον Ίβαν μητροπολίτη Εδέσσης. Το έτος 544 ο Ιουστινιανός με διάταγμα του καταδίκαζε τα λεγόμενα «Τρία κεφάλαια». Το διάταγμα αυτό αρνήθηκε να υπογράψει ο Ρώμης Βιγίλιος. Στις πιέσεις που δέχτηκε για να υπογράψει ο Ρώμης εκείνος ζήτησε τη σύγκληση Συνόδου.
• Στην Σύνοδο προήδρευσε ο Πατριάρχης Ευτύχιος. Ο πάπας δεν ήταν παρών. Συμμετείχαν 150 επίσκοποι. Εκπρόσωποι της πολιτείας επίσης δεν υπήρχαν.
• Τα Πρακτικά της Συνόδου, όλα στα ελληνικά, χάθηκαν. Ο Μ. Φώτιος τα είχε διαβάσει επομένως η απώλεια τους είναι μεταγενέστερη. Η Ε’ Οικουμενική Σύνοδος πραγματοποίησε οκτώ συνεδρίες. Στην τελευταία συνεδρία ψηφίστηκε η «Συνοδική Ψήφος».
• Η Ε’ Οικουμενική Σύνοδος καταδίκασε τα «Τρία Κεφάλαια» καθώς επίσης τον Ωριγένη, τον Δίδυμο, τον Ευάγριο και τις αιρετικές τους διδασκαλίες και τους Άνθιμο Τραπεζούντιο, Σεβήρο, Πέτρο Απαμείας και Ζωόρα.
• Ο Ιουστινιανός μετά το τέλος της Συνόδου έστειλε τα πρακτικά της προς υπογραφήν σε όλους τους επισκόπους. Στην Ανατολή υπεγράφησαν με ευκολία. Δεν έγινε όμως το ίδιο με τους επισκόπους της Δύσης. Η Ε’ Οικουμενική Σύνοδος εξέδωσε και 14 αναθεματισμούς κατά αιρετικών που καταδίκασε.
• Το όλο έργο της Ε’ Οικουμενικής Συνόδου ήταν η αναίρεση των επιφυλάξεων των μονοφυσιτιζόντων και μονοφυσιτών της Αιγύπτου και της Συρίας κατά της Συνόδου της Χαλκηδόνος και της κατηγορίας ότι αυτή επικύρωσε έναν κεκαλυμμένο νεστοριανισμό.
