Μία ακόμη εκδήλωση αφιερωμένη στην ιστορία του Πόντου, πραγματοποιήθηκε την Κυριακή 12 Οκτωβρίου στο Πνευματικό Κέντρο του Ιερού Ναού Ευαγγελιστρίας Πειραιώς. Περιελάμβανε ομιλία από την κα Χριστίνα Χαφουσίδου, Γενική Γραμματέα της Ένωσης Ποντίων Πειραιώς με θέμα “ Το Ποντιακό ζήτημα μέσα από τον πολιτισμό και τις τέχνες” και θεατρικό μονόπρακτο από τη νεολαία της Ένωσης.
Η ομιλήτρια, στην εξαιρετικά εμπεριστατωμένη παρουσίαση της, έκανε μία πλήρη αναφορά σε όλους τους σταθμούς της ιστορίας του Ποντιακού Ελληνισμού, από τις απαρχές του έως τις ημέρες μας.
Αρχαία χρόνια
“Η απαρχή του Ελληνισμού στον Πόντο θεωρείται ο 7ος αι. π.Χ., όταν οι Αρχαίοι Έλληνες, Αρκάδες, καταφέρνουν να περάσουν τις θρυλικές Συμπληγάδες και να φτάσουν στη γη γύρω από την οποία είχαν ήδη δημιουργηθεί μύθοι για πολλά μεταλλεύματα χρυσού και αργύρου αλλά και άλλα πλούτη. Μέχρι τότε ο Πόντος, που σημαίνει θάλασσα, παρέμεινε ανεξερεύνητος λόγω πολλών δυσκολιών πρόσβασης αλλά και ρευμάτων, και οι Έλληνες τον ονόμασαν Άξενο, δηλαδή αφιλόξενο. Όταν όμως περάσανε τα στενά του Βοσπόρου και δημιουργήθηκαν οι πρώτες ελληνικές αποικίες (Σινώπη, Αμισός, Τραπεζούντα, Κερασούντα κ.ά.), η θάλασσα μετονομάστηκε σε Εύξεινο, δηλαδή φιλόξενο, Πόντο. “
Από εκεί και πέρα η ανάπτυξη υπήρξε θεαματική. Με ανώτερο πολιτισμό και μεγάλη εμπειρία στο εμπόριο και τη ναυτιλία, οι Έλληνες δημιούργησαν λιμενικές εγκαταστάσεις οι οποίες κατέληξαν να είναι απαραίτητοι σταθμοί ανεφοδιασμού όχι μόνο για τα καράβια από την Αθήνα, αλλά και για συναλλαγές των ελληνικών αποικιών με όλες τις πόλεις της Μεσογείου.
Χριστιανισμός
Η περιοχή αυτή του Ελληνισμού, όπως εξήγησε η ομιλήτρια, προσέφερε ίσως τους περισσότερους Αγίους – Μάρτυρες του χριστιανισμού, μερικοί εκ των οποίων είναι ο Μέγας Βασίλειος και η αδελφή του Οσία Μακρίνα, ο Άγιος Γρηγόριος Νεοκαισάρειας, η Αγία Βαρβάρα, η Αγία Κυριακή, ο Άγιος Θεόδωρος Γαβράς, οι Άγιοι Σαράντα (Σεβάστεια) κ.ά.
Στον Χριστιανισμό του Πόντου οφείλεται σε ένα μεγάλο βαθμό η διατήρηση της ελληνικής γλώσσας (όπως ομιλούνταν κατά τον 7ο αι. π.Χ.), αλλά και η άνθιση των γραμμάτων και γενικά του πολιτισμού. Οι Επίσκοποι και ιερείς ήταν αυτοί που συχνά φρόντιζαν για την επιμόρφωση του ποιμνίου τους και τη διατήρηση της ελληνικότητάς του.
Βυζάντιο
Κατά τη Βυζαντινή αυτοκρατορία η άνθιση συνεχίζεται. Έτσι, όταν το 1204 μ.Χ. οι Φράγκοι στην Δ’ Σταυροφορία κυριεύουν την Κωνσταντινούπολη, οι Κομνηνοί επιλέγουν την Τραπεζούντα για να ιδρύσουν τη νέα τους Αυτοκρατορία. Η λαμπρή αυτή πρωτεύουσα των Κομνηνών θα παραδοθεί αμαχητί στους Τούρκους οχτώ χρόνια αργότερα από την άλωση της Κωνσταντινούπολης του 1453, από τον τελευταίο αυτοκράτορά της Δαυίδ, ύστερα από προδοσία.
Οθωμανική Αυτοκρατορία
Καθόλου τυχαία, οι Έλληνες της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας εξακολουθούν τις δραστηριότητές τους στο εμπόριο, στα γράμματα, στον πολιτισμό, στη ναυτιλία, αλλά και στην εξόρυξη και επεξεργασία μετάλλων όπου οι Πόντιοι της Αργυρούπολης μονοπωλούσαν, αφού ήταν οι μόνοι που ήξεραν την τέχνη. Όμως οι Έλληνες ποθούν την απελευθέρωσή τους από τον οθωμανικό ζυγό και προσπαθούν να συμβάλλουν στην προετοιμασία της Επανάστασης, μεταναστεύοντας αρκετοί στις ηγεμονίες της Μολδοβλαχίας. Για τον Πόντο η πολυπόθητη απελευθέρωση δεν ήρθε ποτέ, ούτε έναν αιώνα αργότερα. Οι ισχυροί και οι κραταιοί παρά τις πανηγυρικές υποσχέσεις εγκατέλειψαν τους Πόντιους απροστάτευτους.
Γενοκτονία
Στη συνέχεια η κα Χαφουσίδου παρουσίασε την πιο τραγική πτυχή του ποντιακού ελληνισμού, τη γενοκτονία. Είπε χαρακτηριστικά:
“Ο Κεμάλ με τη συμμορία του αφέθηκε ανενόχλητος να υλοποιήσει την πολιτική των Νεότουρκων: ένα έθνος, μια θρησκεία, μια γλώσσα, η οποία είχε αποφασιστεί από το 1911, στο μυστικό συμβούλιό τους στη Θεσσαλονίκη. Ένας λαός τέτοιου μορφωτικού και πολιτιστικού επιπέδου όπως ήταν οι Έλληνες, που παρά τις δυσκολίες κατάφεραν να διατηρήσουν στην ισλαμική Τουρκία το θρήσκευμα και τη γλώσσα τους, ο οποίος επιπλέον κρατούσε στα χέρια του μαζί με τους Αρμένιους σχεδόν όλη την οικονομική ζωή της Αυτοκρατορίας και ειδικά των τουρκικών παραλίων, ένας λαός που στο διάβα των αιώνων αντί να αφομοιωθεί, αφομοιώνει τους γύρω λαούς που συμβιώνουν μαζί του, αυτός λοιπόν ο λαός δεν θα μπορούσε να εξαιρεθεί από το στόχο του Κεμάλ. Μάλλον το αντίθετο: ήταν απαραίτητο να εξοντωθεί αυτή η δυνατή σε όλους τους τομείς μερίδα πληθυσμού της συρρικνωμένης πλέον Οθωμανικής Αυτοκρατορίας.
Η γενοκτονία των Ελλήνων του Πόντου ήταν καλά προμελετημένο έγκλημα, που στοίχισε τη ζωή 353.000 αθώων, αμάχων θυμάτων. Αν στην περίπτωση του πρώτου λαού που δοκίμασε την τουρκική βαρβαρότητα, των Αρμενίων, οι Νεότουρκοι ήταν απροετοίμαστοι και δεν φρόντισαν να μην υπάρχουν στοιχεία του εγκλήματος, όπως φωτογραφίες ξένων ανταποκριτών, στην περίπτωση των Ποντίων ο Κεμάλ απαγόρευσε με ποινή θανάτου τη φωτογράφηση των φρικτών σκηνών με εκατοντάδες νεκρούς να κείτονται στους δρόμους από τις πορείες θανάτου, να καίγονται μέσα στις εκκλησίες, να απαγχονίζονται στις πλατείες.”
Σήμερα
Η Ελληνική Βουλή, σε μια κίνηση αναγνώρισης του εγκλήματος της Γενοκτονίας που διαπράχθηκε εις βάρος των Ελλήνων και των Αρμενίων από τους Νεότουρκους και κεμαλιστές, ψήφισε το 1994 και το 1996 αντίστοιχους νόμους και καθόρισε με προεδρικό διάταγμα τις εκδηλώσεις Μνήμης της Γενοκτονίας.
Τόνισε όμως επ’ αυτού η ομιλήτρια, ολοκληρώνοντας την ιστορική αναδρομή στο Ποντιακό ζήτημα:
“Χωρίς βέβαια αυτό να σημαίνει ότι οι πρωθυπουργοί μας αρνούνται να καταθέτουν στεφάνι στη μνήμη του γενοκτόνου Κεμάλ κατά τα διπλωματικά ταξίδια στην Άγκυρα, μια τιμή που οι γενοκτονημένοι πρόγονοί μας, 20 χρόνια τώρα από την απόφαση της Βουλής, δεν αξιώθηκαν! (Κανένας πρωθυπουργός μας δεν έχει καταθέσει στεφάνι σε εκδήλωση μνήμης της Γενοκτονίας των Ελλήνων.)
Επίσης, στη χώρα μας, ενώ δεν υπάρχει μουσείο που να τιμά τη μνήμη των εκατοντάδων χιλιάδων γενοκτονημένων Ελλήνων, λειτουργεί μουσείο που τιμά τον γενοκτόνο Κεμάλ, στην προσφυγομάνα Θεσσαλονίκη, που στις 16 Αυγούστου 2014 συμπλήρωσε έναν χρόνο λειτουργίας και συνεχίζει, προσβάλλοντας την αξιοπρέπειά μας.
Είναι πολλές λοιπόν οι φορές που αναγκαζόμαστε πλέον εμείς, οι απόγονοι των θυμάτων της Γενοκτονίας, να κάνουμε την ερώτηση: Τελικά ποιος θυμάται σήμερα τους Έλληνες του Πόντου, της Μικράς Ασίας και τους Αρμενίους;
Εμείς θυμόμαστε… Επιπλέον, εμείς δεσμευόμαστε να μεταφέρουμε την ιστορική αλήθεια στα παιδιά μας, και αυτά στα παιδιά τους… “
Μετά το πέρας της ομιλίας, παρουσιάστηκε θεατρικό μονόπρακτο από νέους της Ένωσης Ποντίων Πειραιώς, σε κείμενα και σκηνοθεσία του κ. Γιάννη Κοσμίδη.
Του Σταμάτη Μιχαλακόπουλου
