«Σεμινάριο Ορθόδοξης Κατήχησης»: Σημειώσεις 8ης συναντήσεως

 Z΄ Οικουμενική Σύνοδος

• Διάδοχος του Κωνσταντίνου Δ΄ του Πωγωνάτου ήταν ο γιος του Ιουστινιανός ο Β΄. Ανέλαβε την εξουσία στα 16 του χρόνια. Ήταν εγωιστής, ισχυρογνώμων και άπειρος. Πολέμησε χωρίς επιτυχία εναντίον των Βουλγάρων και των Αράβων.Το 687 συγκέντρωσε τα πρακτικά της ΣΤ΄ Οικουμενικής Συνόδου και αφού τα διάβασε μαζί με τους επισκόπους και τους αξιωματούχους του κράτους τα υπέγραψε και διέταξε να τα φυλάξουν για να μη χαθούν ή πλαστογραφηθούν.

• Η Ε΄ και η ΣΤ΄ Οικυμενικές Σύνοδοι δεν συνέταξαν κανόνες. Υπήρχε λοιπόν η ανάγκη να συνταχθούν κανόνες γι’ αυτό και ο Ιουστινιανός ο Β΄ κάλεσε εκ νέου σύνοδο το 691-692 μ.Χ. στην Κωνσταντινούπολη. Η σύνοδος έλαβε χώρα στην αίθουσα των ανακτόρων που στεγαζόταν με μεγάλο τρούλλο.

• Οι ονομασίες της Συνόδου του 691-692 είναι πολλές:

1. «Πενθέκτη» = διότι συμπλήρωσε το έργο της Ε΄ και ΣΤ΄ Οικουμενικής Συνόδου.

2. «Εν Τρούλλω» = εξαιτίας της τοποθεσίας που πραγματοποιήθηκε.

3. «Β΄ εν Τρούλλω» = για να διακρίνεται από την ΣΤ΄ Οικουμενική Σύνοδο.

4. «Κωνσταντινουπόλεως» = διότι έγινε στην Κωνσταντινούπολη

5. «Έκτη οικουμενική» = διότι θεωρείται συνέχεια της.

• Από τις παραπάνω ονομασίες επικράτησε η πρώτη αν και αναφέρεται για πρώτη φορά η ονομασία αυτή τον 12ο αιώνα.

• Από την Πενθέκτη Οικουμενική Σύνοδο σώζονται ο «Προσφωνητήριος λόγος» προς τον αυτοκράτορα Ιουστινιανό, οι 102 κανόνες που εξέδωσε και οι υπογραφές του αυτοκράτορα και των μελών της Συνόδου. Πρακτικά δε σώζονται διότι μάλλον δεν κρατήθηκαν.

• Η Πενθέκτη Οικουμενική Σύνοδος αριθμούσε 211 επισκόπους-μέλη. Αντιπρόσωποι του Πάπα δεν πήγαν στη Σύνοδο. Οι 102 κανόνες της αφορούν στην διοίκηση, στην πειθαρχία και στη λατρεία. Μέσα από αυτούς γίνεται προσπάθεια να ανυψωθεί το επίπεδο του κλήρου γενικά, το ήθος και απαγορεύονται συνήθειες που είχαν σχέση με ειδωλολατρικές εορτές. Φαίνεται όμως και αντίθεση προς την Εκκλησία της Ρώμης.

• Η ρωμαιοκαθολική εκκλησία δεν αναγνωρίζει την Πενθέκτη Οικουμενική Σύνοδο και την θεωρεί «πεπλανημένη».

• Από την εποχή των κατακομβών χρησιμοποιήθηκε η εικονογραφία με συμβολικό χαρακτήρα. Αργότερα όταν χτίζονταν Ιεροί Ναοί και ιδιαίτερα επί Μ.Κωνσταντίνου αναπτυσσόταν και η εσωτερική τους διακόσμηση με αγιογραφίες (εικόνες) ή και ανάγλυφες παραστάσεις από την Αγία Γραφή ή ιερών προσώπων αυτής. Οι ειδωλολάτρες δεν είδαν με καλό μάτι την τιμή και την προσκύνηση των εικόνων η οποία είχε ήδη επιβληθεί μέσα στην Εκκλησία και άρχισαν να κατηγορούν τους χριστιανούς ότι είναι ειδωλολάτρες.

• Οργανωμένο πόλεμο εναντίον των ιερών εικόνων τον άρχισε ο αυτοκράτορας Λέων ο Γ΄ ο Ίσαυρος. Τον συνέχισε ο γιος του αυτοκράτορας Κωνσταντίνος ο Ε΄ ο οποίος συγκάλεσε και τη σύνοδο της Ιερείας το 754 μ.Χ. για να επικυρώσει την εικονομαχία. Τη σύνοδο αυτή ανέρεσε η σύνοδος του Λατερανού το 769 μ.Χ.

• Ο αυτοκράτορας Λέων Δ΄ ο Χάζαρος ακολούθησε στην αρχή ανεκτική στάση έναντι των εικονοφίλων μετά όμως άρχισε να παίρνει πιεστικά μέτρα εναντίον τους. Δεν πρόλαβε όμως να ολοκληρώσει την πολιτική του διότι πέθανε ξαφνικά το Σεπτέμβριο του 700 μ.Χ. Διάδοχος του έγινε ο Κωνσταντίνος ο ΣΤ΄ παιδί 2 ετών. Τον επιτρόπευε η μητέρα του Ειρήνη η Αθηναία.

• Η Ειρήνη η Αθηναία επεχείρησε δεύτερη προσπάθεια σύγκλησης συνόδου στη Νίκαια της Βιθυνίας το 787. Στη σύνοδο αυτή έλαβαν μέρος 350 επίσκοποι. Η Ζ΄ Οικουμενική Σύνοδος πραγματοποίησε επτά μόνο συνεδριάσεις. Καταδίκασε τους εικονομάχους και τα συγγράματα τους. Η τελευταία συνεδρίαση έγινε στα ανάκτορα στην Κωνσταντινούπολη. Πρόεδρος της Συνόδου ήταν ο Κωνσταντινουπόλεως Ταράσιος.

• Η εικονομαχική έριδα βέβαια δεν έληξε με την Ζ΄ Οικουμενική Σύνοδο αφού τελευταίος εικονομάχος αυτοκράτορας ήταν ο Θεόφιλος (829 – 842). Η σύζυγος του Θεοδώρα οριστικά αναστήλωσε τις ιερές εικόνες μαζί με τον πατριάρχη Κωνσταντινουπόλεως Μεθόδιο την πρώτη Κυριακή των νηστειών. Από τότε εορτάζεται η «Κυριακή της Ορθοδοξίας».

• Η Εκκλησία μας δέχεται και αναγνωρίζει επισήμως επτά Αγίες Οικουμενικές Συνόδους. Άτυπα ως Οικουμενικές Συνόδους μπορεί να θεωρηθούν και οι Σύνοδοι του 879 – 880 επί Μεγάλου Φωτίου καθώς και η Σύνοδος του 1341 με τον Άγιο Γρηγόριο τον Παλαμά.