ΟΙ ΟΙΚΟΥΜΕΝΙΚΕΣ ΣΥΝΟΔΟΙ
(ΣΕΜΙΝΑΡΙΟ ΟΡΘΟΔΟΞΗΣ ΚΑΤΗΧΗΣΗΣ)
Τετάρτη 20 Φεβρουαρίου 2019
Διδάσκων: Αρχιμ. Δανιήλ Ψωίνος
Δ΄ Οικουμενική Σύνοδος
• Αιτία και αφορμή σύγκλησης της Δ΄ Αγίας και Οικουμενικής Συνόδου υπήρξε το πρόσωπο και η διδασκαλία του Ευτυχούς. Ο Ευτυχής ήταν ηγούμενος σε ένα από τα μεγαλύτερα μοναστήρια της Κωνσταντινούπολης πολύ γνωστός και σεβαστός διότι ζούσε ασκητικά, ασκούσε μεγάλη επίδραση στους μοναχούς του και είχε πολιτικό στήριγμα τον πρωθυπουργό Χρυσάφιο που ήταν και αναδεκτός του.
• Ο Ευτυχής ήταν από την αρχή αντίπαλος του Νεστορίου και μετά την καταδίκη του θεωρούσε ως αιρετικούς όλους όσοι δέχονταν δύο φύσεις στο Χριστό. Η φιλία του Ευτυχούς με τον πατριάρχη Αλεξανδρείας Διόσκορο, διάδοχο του Αγίου Κυρίλλου και η κάλυψη που του παρείχε ο πρωθυπουργός Χρυσάφιος έκανε τον Ευτυχή παντοδύναμο και αναζωπύρωσε τον εγωισμό του.
• Ο Ευτυχής δεν έγραψε αλλά διέδωσε προφορικά τις ιδέες του από τις οποίες φαίνεται αναφανδόν ότι υποστήριζε το μονοφυσιτισμό και αναδείχθηκε μάλιστα αρχηγός του. Χαρακτήριζε την ένωση των δύο φύσεων του Χριστού ως «κράση» και «σύγκραση» στην οποία η ανθρώπινη φύση απορροφήθηκε από την θεία φύση εντελώς.
• Στην Κωνσταντινούπολη σημειώθηκε αντίδραση εναντίον του Ευτυχούς. Ο Πατριάρχης Κωνσταντινουπόλεως Φλαβιανός αναγκάστηκε να συγκαλέσει τοπική σύνοδο στην Πόλη το έτος 448. Στην Σύνοδο αυτή ο Ευτυχής παρουσιάστηκε τελικά, αφού πρώτα προσπάθησε να το αποφύγει συνοδευόμενος από πολλούς μοναχούς, στρατιωτικό απόσπασμα και κρατικούς λειτουργούς σαν να απειλούνταν η ίδια του η ζωή.
• Στη σύνοδο αυτή ο Ευτυχής έδειξε μετριοφροσύνη. Αρνήθηκε να ανακαλέσει τις θέσεις του, όμως συμφωνούσε και με τις θέσεις των συνοδικών οι οποίοι κρίνοντας τον προσπαθούσαν να τον μεταπείσουν. Τελικά ο Ευτυχής ομολόγησε πως ο Χριστός είχε δύο φύσεις πριν ενωθεί με την ανθρωπότητα, όμως μετά την ένωση είχε μια φύση, τη θεία.
• Η σύνοδος αυτή, αποτελούμενη από 32 επισκόπους, αναθεμάτισε τον Ευτυχή, τον καθήρεσε από το βαθμό του πρεσβυτέρου, του αφήρεσε το αξίωμα του ηγουμένου και τον αφόρισε. Ο Ευτυχής όμως δεν υποχώρησε αλλά απηύθυνε έκκληση προς το Διόσκορο Αλεξανδρείας, τον πάπα Ρώμης Λέοντα και τους επισκόπους Ιεροσολύμων και Θεσσαλονίκης. Ο Διόσκορος κήρυξε τις αποφάσεις της συνόδου του 448 άκυρες και δέχθηκε τον Ευτυχή σε κοινωνία.
• Ο αυτοκράτορας Θεοδόσιος ο Β΄ ύστερα από αίτηση του ίδιου του Ευτυχούς κάλεσε σύνοδο στην Έφεσο, τον Αύγουστο του 449 για την οποία απηύθυνε πρόσκληση στον Αλεξανδρείας Διόσκορο και στον πάπα Ρώμης. Η σύνοδος συνήλθε την 8η Αυγούστου στο ναό της Αγίας Μαρίνας (εκεί είχε συνεδριάσει η Γ΄ Οικουμενική Σύνοδος). Παραβρέθηκαν 127 επίσκοποι. Προήδρευσε ο Διόσκορος Αλεξανδρείας. Η σύνοδος συνεδρίασε μέχρι την 22α Αυγούστου, δηλαδή 15 ολόκληρες ημέρες.
• Η Σύνοδος αυτή της Εφέσου του 449 ουσιαστικά ήταν ένα φιάσκο, αφού όλα ήταν έτσι κατασκευασμένα ώστε να δικαιώσουν τον Ευτυχή και να τον δεχθούν τελικά ως πραγματικά ορθόδοξο. Ο Ευτυχής αποκαταστάθηκε ως πρεσβύτερος και ηγούμενος, δια της βίας αφού στη σύνοδο αυτή μόνο έτσι ενεργούσαν τα πράγματα.
• Ο πάπας χαρακτήρισε αυτή την σύνοδο «ληστρική». Ουσιαστικά πρόκειται για μια ψευτοσύνοδο σκοπός της οποίας ήταν να φιμώσει την αλήθεια και να προωθήσει την αίρεση του μονοφυσιτισμού.
• Μετά τον θάνατο του Θεοδοσίου, την εξουσία ανέλαβε η άγαμη αδελφή του Πουλχερία η οποία έλαβε τον τίτλο Αυγούστα. Η Πουλχερία παντρεύτηκε τον ηλικιωμένο στρατηγό Μαρκιανό, έμπειρο και ευσεβή στρατιωτικό. Το αυτοκρατορικό ζεύγος υποστήριζε την ορθοδοξία και αμέσως έλαβε δραστικά μέτρα. Αποκεφάλισε ως εγκληματία τον Χρυσάφιο, έθεσε σε αργία τον Ευτυχή και επανέφερε το λείψανο του Πατριάρχη Φλαβιανού στην Κωνσταντινούπολη με μεγάλες τιμές.
• Με διάταγμα της 17ης Μαΐου του 451 ο Μαρκιανός συγκάλεσε σύνοδο στη Νίκαια για το Σεπτέμβριο ώστε να επιλυθεί το θέμα του Ευτυχούς. Όταν οι επίσκοποι άρχισαν να φθάνουν τους παρακάλεσε να έλθουν στην Χαλκηδόνα για να είναι πιο κοντἀ στην πρωτεύσουσα. Η σύνοδος συνεδρίασε για πρώτη φορά στις 8 Οκτωβρίου του 451 στο ναό της Αγίας Ευφημίας. Παρόντες ήσαν 520 επίσκοποι και πιο μετά 600. Ο αυτοκράτορας δεν παρέστη, έστειλε όμως αντιπροσώπους.
• Πρώτη απόφαση της Συνόδου ήταν να απαγγείλει κατηγορία εναντίον του Διοσκόρου, ο οποίος άφησε αναγκαστικά τη θέση του πατριάρχη και πήρε τη θέση του κατηγορουμένου στο μέσο του κεντρικού κλίτους. Επίσης επικυρώθηκαν οι αποφάσεις της συνόδου του 448 και έτσι επισήμως καταδικάστηκε ο Ευτυχής. Σε αυτή τη συνεδρίαση διαβάστηκε το Σύμβολο της Πίστεως της Β΄ Οικουμενικής Συνόδου και αναγράφηκε στα πρακτικά.
• Στην επόμενη συνεδρίαση καταδικάστηκε ερήμην ο Διόσκορος Αλεξανδρείας, ο οποίος καθαιρέθηκε και εξορίστηκε στη Γάγγρα της Παφλαγονίας. Στην έκτη συνεδρίαση στη Σύνοδο παρεβρέθηκαν και ο Μαρκιανός και η Πουλχερία με μεγάλη επισημότητα.
• Η Δ΄ Οικουμενική Σύνοδος απεφάνθη περί του προσώπου του Χριστού και είπε ότι ο Θεός Λόγος είναι ένα πρόσωπο στο οποίο ενώθηκαν υποστατικά οι δύο φύσεις η θεία και η ανθρώπινη «ἀσυγχύτως, ἀτρέπτως, ἀδιαιρέτως, ἀχωρίστως». Η Σύνοδος συνέταξε και «ὄρο πίστεως» τον οποίο υπέγραψαν και ο Μαρκιανός και η Πουλχερία.
• Η Δ΄ Οικουμενική Σύνοδος έλαβε χώρα στη Χαλκηδόνα απέναντι από την Κωνσταντινούπολη σε ασιατικό έδαφος. Η πόλη της Χαλκηδόνας δημιουργήθηκε από Μεγαρείς το 685 π.Χ. και έχει πλούσια και μεγάλη ιστορία. Συνολικά στην Δ΄ Οικουμενική Σύνοδο πραγματοποιήθηκαν 19 συνεδρίες.
• Οι αποφάσεις της Δ΄ Οικουμενικής Συνόδου επικυρώθηκαν από τους αυτοκράτορες Μαρκιανό και Ουαλεντίνο. Τα πρακτικά της σώθηκαν σχεδόν όλα στο ελληνικό πρωτότυπο. Τέλος η εν Χαλκηδόνι Δ΄ Οικουμενική Σύνοδος ασχολήθηκε και με άλλα θέματα κυρίως διοικητικά και εξέδωσε συνολικά 30 κανόνες.
