ΟΙ ΟΙΚΟΥΜΕΝΙΚΕΣ ΣΥΝΟΔΟΙ
(ΣΕΜΙΝΑΡΙΟ ΟΡΘΟΔΟΞΗΣ ΚΑΤΗΧΗΣΗΣ)
Τετάρτη 30 Ιανουαρίου 2019
Διδάσκων: Αρχιμ. Δανιήλ Ψωίνος
• Η Ά Οικουμενική Σύνοδος συγκλήθηκε για να διευθετήσει σημαντικά θέματα πίστης και λειτουργικής πράξης της Εκκλησίας.
ΠΟΙΟΙ ΟΙ ΛΟΓΟΙ ΓΙΑ ΝΑ ΣΥΓΚΛΗΘΕΙ Η Α΄ΟΙΚΟΥΜΕΝΙΚΗ ΣΥΝΟΔΟΣ;
I. Η δογματική και διοικητική διάσπαση της ενότητος της Εκκλησίας και γενικότερα οι εκκλησιαστικές έριδες που υπήρχαν.
II. Η αίρεση του αρειανισμού.
III. Ο εορτασμός του Πάσχα.
• Η Εκκλησία κινδύνευε να διασπαστεί και να χάσει την ενότητα της. Διάφορα ζητήματα διοικητικά, λειτουργικά, κυρίως όμως δογματικά χώριζαν τους πιστούς λαϊκούς αλλά και τους κληρικούς σε ομάδες με κίνδυνο να δημιουργούνται σχίσματα.
• Το πρώτο ζήτημα που εκλήθει να αντιμετωπίσει η Α΄ Οικουμενική Σύνοδος ήταν η αίρεση του Αρείου.
• Ο Άρειος ήταν κληρικός της Αλεξάνδρειας κατά τη διάρκεια της βασιλείας του Λικινίου. Ήταν ψηλός, ασκητικός, ικανός ιεροκήρυκας, μορφωμένος όμως νοσούσε από την ανίατη νόσο του εγωισμού.
• Ο Άρειος επηρεασμένος από την Πλατωνική φιλοσοφία δίδασκε ότι ο Θεός αποτελούσε αιώνια και αδιαίρετη μονάδα. Αρνείτο τη θεότητα του δευτέρου προσώπου της Αγίας Τριάδος, του Υιού και δίδασκε ότι ο Υιός δεν ήταν θεός συναΐδιος και ομοούσιος με τον Πατέρα, αλλά «κτίσμα» και «ποίημα» που δημιουργήθηκε από τον Πατέρα, «ἐν χρόνῳ» και «ἐξ οὐκ ὄντων»
• Έλεγε χαρακτηριστικά ο Άρειος ότι ο Υιός «ἦν ποτέ ὅτε οὐκ ἦν» και «πρίν γεννηθῆναι οὐκ ἦν», οτι ήταν «κτιστός» ή «τρεπτός» ή «ἀλλοιωτός» και «ἐξ ἑτέρας ὑποστάσεως ἤ οὐσίας» διαφόρου της υποστάσεως και της ουσίας του Πατρός.
• Σύνοδος τοπική στην Αλεξάνδρεια το 320 μ.Χ. καταδίκασε τον αρειανισμό και αναθεμάτισε τον Άρειο και όσους δέχονταν την αιρετική διδασκαλία του. Ό Άρειος όμως και οι ομόφρονες του κατάφεραν να αποκτήσουν οπαδούς σ’ ολόκληρη σχεδόν την αυτοκρατορία, πράγμα το οποίο οδήγησε σε εκκλησιαστικές έριδες και διχόνοιες, οι οποίες ετάρασσαν την Εκκλησία.
• Η Α΄ Οικουμενική Σύνοδος ασχολήθηκε και με το ζήτημα του εορτασμού του Πάσχα.
• Στα μέσα του Β΄ αιώνος μερικές Εκκλησίες της Μ. Ασίας εόρταζαν το Πάσχα την 14η του μηνός Νισάν, δηλαδή μαζί με την εορτή του Πάσχα των Ιουδαίων όποια μέρα και αν έπεφτε η εορτή έστω και αν δεν ήταν Κυριακή. Άλλες Εκκλησίες – οι περισσότερες – εόρταζαν το Πάσχα την πρώτη Κυριακή μετά την 14η του μηνός Νισάν.
• Το 154 μ.Χ. ο Σμύρνης Πολύκαρπος και ο Ρώμης Ανίκητος συναντήθηκαν να λύσουν το θέμα χωρίς όμως αποτέλεσμα. Λίγο αργότερα (164 – 166 μ.Χ.) τοπικές σύνοδοι αποφάσισαν τον εορτασμό του Πάσχα κατά την πρώτη Κυριακή μετά την εαρινή ισημερία. Η απόφαση αυτή ονομάστηκε «ἐκκλησιαστικόν δόγμα» όμως δεν την ακολούθησαν πολλές εκκλησίες της Μ. Ασίας οι οποίες έμειναν πιστές στην παράδοση τους και διαρκώς επηρέαζαν και άλλες περιοχές (Συρία, Κιλικία, Μεσοποταμία κ.α.).
• Επίσης πρόβλημα υπήρξε και στις εκκλησίες που δέχτηκαν τελικά το «ἐκκλησιαστικόν δόγμα» διότι ήταν διάφορος ο τρόπος υπολογισμού του Πάσχα ανά περιοχές, π.χ. στην Ανατολή χρησιμοποιούσαν τον αλεξανδρινό κανόνα ο οποίος γνώριζε ως ισημερία την 21η Μαρτίου ενώ στην Δύση τον κανόνα του Αυγουστίνου με εαρινή ισημερία την 18η Μαρτίου.
• Ο ίδιος ο Μ. Κωνσταντίνος ως αυτοκράτορας έθεσε μεταφορικά μέσα στην διάθεση των επισκόπων ώστε να έρθουν στη Σύνοδο. Επίσης ο ίδιος τους κάλεσε με αυτοκρατορική επιστολή.
• Τελικά μόνο πέντε επίσκοποι από την Δύση συμμετείχαν στην Α΄ Οικουμενική Σύνοδο και δύο πρεσβύτεροι αντιπρόσωποι του πάπα Ρώμης Σιλβέστρου ο οποίος ήταν ηλικιωμένος και δεν μπορούσε να ταξιδέψει.
• Ως προς τον αριθμό των συμμετεχόντων μελών της Συνόδου υπάρχουν διαφωνίες. Άλλοι λένε ότι ήταν 250 επίσκοποι, άλλοι 270. Ο αυτοκράτορας Κωνσταντίνος αναφέρει πως συμμετείχαν πάνω από 300. Στον παραπάνω αριθμό καταλήγει και ο Μ. Αθανάσιος ο οποίος όμως στο τέλος λέει ότι ήταν 318 επίσκοποι.
• Η Σύνοδος παρουσίαζε μεγαλειώδες θέαμα. Έδειχνε την οικουμενικότητα της Εκκλησίας. Πολλοί Πατέρες ήταν γνωστοί για την αγιότητα τους και τα θαύματα που έκαναν ήδη εν ζωή. Άλλοι ήταν ομολογητές με εμφανή τα σημάδια των βασανιστηρίων.
• Στην Α’ Οικουμενική Σύνοδο θαυματούργησε ο Άγιος Σπυρίδων (με το κεραμίδι) και ο Άγιος Νικόλαος εράπισε τον Άρειο.
• Η Α΄ Οικουμενική Σύνοδος πιθανότατα συνήλθε το δεύτερο δεκαπενθήμερο του Μαΐου του 325 μ.Χ. ή το πρώτο του Ιουνίου. Το έργο της ολοκληρώθηκε πιθανότατα στις αρχές Ιουλίου του ίδιου έτους. Συνδιάστηκε με τον εορτασμό των 20 ετών από την ανάρρηση του Μ.Κωνσταντίνου στον αυτοκρατορικό θρόνο.
• Σχετικά με την προεδρία της Συνόδου δεν υπάρχει κάτι τεκμηριωμένο διότι η Σύνοδος δεν κράτησε πρακτικά. Υποθέσεις θέλουν να προήδρευσε τιμητικά ο Μ.Κωνσταντίνος ή οι επίσκοποι Αλέξανδρος Αλεξανδρείας, Ευστάθιος Αντιοχείας, Όσιος Κορδούης ή άλλοι υποστηρίζουν ότι υπήρχε από κοινού προεδρία.
• Η Α΄ Οικουμενική Σύνοδος καταδίκασε την αίρεση του Αρείου και όρισε τον εορτασμό του Πάσχα την πρώτη Κυριακή μετά την εαρινή ισημερία. Διατύπωσε και τα πέντε πρώτα άρθρα του Συμβόλου της Πίστεως.
• Πιστεύομεν εις ένα Θεόν, πατέρα παντοκράτορα, πάντων ορατών τε και αοράτων ποιητήν,
• και εις ένα κύριον Ιησούν Χριστόν, τον υιόν του Θεού,
• γεννηθέντα εκ του Πατρός μονογενή, τουτέστιν εκ της ουσίας του Πατρός, Θεόν εκ Θεού, φως εκ φωτός, Θεόν αληθινόν εκ Θεού αληθινού, γεννηθέντα ου ποιηθέντα, ομοούσιον τω πατρί, δι’ ου τα πάντα εγένετο, τα τε εν τω ουρανώ και τα εν τη γη.
• τον δι’ ημάς τους ανθρώπους και δια την ημετέραν σωτηρίαν κατελθόντα και σαρκωθέντα, ενανθρωπήσαντα, παθόντα, και αναστάντα τη Τρίτη ημέρα (και) ανελθόντα εις τους ουρανούς, ερχόμενον κρίναι ζώντας και νεκρούς,
• και εις το άγιον πνεύμα.
• Τους δε λέγοντες˙ ην ποτέ ότε ουκ ην και πριν γεννηθήναι ουκ ην, και ότι εξ ουκ όντων εγένετο, ή εξ ετέρας υποστάσεως ή ουσίας φάσκοντας είναι ή κτιστόν ή τρεπτόν ή αλλοιωτόν τον Υιόν αναθεματίζει η Καθολική Εκκλησία.
• Η Α΄ Οικουμενική Σύνοδος ασχολήθηκε επίσης με το Μελιτιανό και το Νοβατιανό σχίσμα και με άλλα θέματα ενώ διατύπωσε 20 κανόνες για την εκκλησιαστική τάξη και τα τρέχοντα ζητήματα.
• Βασικό στοιχείο πάνω στο οποίο κινήθηκε η Σύνοδος είναι η πίστη ότι το Άγιον Πνεύμα φωτίζει, στηρίζει και οδηγεί τη σύναξη των επισκόπων.
• Η Α΄ Οικουμενική Σύνοδος δεν είναι μόνο ιστορικό γεγονός αλλά και εορτή της Εκκλησίας και λατρευτική ευκαιρία. Εορτάζεται την Κυριακή μετά την Ανάληψη.
