Ο άλλος είναι ότι δεν είμαστε εμείς. Είναι ο οποιοσδήποτε εκτός του εαυτού μας, γνωστός ή άγνωστος. Εκείνος, όπου και ο λόγος του Χριστού για περίθαλψη του ασθενή, του φυλακισμένου, του διψασμένου, του γυμνού, του πεινασμένου, σαν να ναι ο Ίδιος
Στο πλαίσιο των εκδηλώσεων «ΕΝΟΡΙΑ εν δράσει…» του Ιερού Ναού Ευαγγελιστρίας Πειραιώς και σε συνεργασία με το Εκπαιδευτικό Πρόγραμμα του Πανεπιστημίου Πειραιώς «Κοινωνία – Πολιτισμός – Θρησκεία», την Παρασκευή 20 Οκτωβρίου πραγματοποιήθηκε το 2ο Θεολογικό Αρχονταρίκι στο οποίο συζητήθηκε το θέμα: «Εκκλησία και Ετερότητα – Έτερος ή Εταίρος; Χριστιανός και Πολυπολιτισμική Κοινωνία».
Στην συζήτηση συμμετείχαν ο Αρχιμανδρίτης Χρυσόστομος Χρυσόπουλος, Θεολόγος, προϊστάμενος Ιερού Ναού Αγίων Αναργύρων Αττικής, ο κ. Τριαντάφυλλος Μπολτέτσος, Διδάκτωρ της Ποιμαντικής Θεολογίας – Γραμματεύς της Ι. Μητροπόλεως Φθιώτιδος, ο κ. Ισίδωρος Παχουνδάκης, Υπεύθυνος Εκπαίδευσης του Προγράμματος και ο κ. Στράτος Σπύρου, Υπεύθυνος Εκπαίδευσης Εκπαιδευτικού Προγράμματος Κοινωνία Πολιτισμός & Θρησκεία Παν/μίου Πειραιά.
Την εκδήλωση συντόνισε ο κ. Βασίλειος Γκρίλλας, M.Sc. & Υποψήφιος Διδάκτωρ της Δογματικής Θεολογίας, ο οποίος έκανε παρουσίασε τους συμμετέχοντες, κάνοντας παράλληλα μια πρώτη γενική τοποθέτηση επί του θέματος.
Αρχιμανδρίτης Χρυσόστομος Χρυσόπουλος
Πρώτος έλαβε τον λόγο ο Αρχιμανδρίτης Χρυσόστομος Χρυσόπουλος, Θεολόγος και προϊστάμενος του Ιερού Ναού Αγίων Αναργύρων Αττικής.
Η ψυχή του άλλου, αλλά και του καθενός μας, σημείωσε, είναι ένας χάρτης, που όταν τον βρούμε, πρέπει να τον αξιοποιήσουμε και να τον περιδιαβούμε, προκειμένου να ανακαλύψουμε και να αναδείξουμε, τα θετικά στοιχεία του.
Είμαστε στα πρώτα χρόνια του 21ου αιώνα και σαν εξετάσουμε τον περίγυρο μας, θα διαπιστώσουμε ότι δεν ζούμε το κάποτε αυτονόητο. Υπάρχουμε σε τόπο που οι κάτοικοι του δεν ανήκουν πλέον στο αυτό έθνος και στο ίδιο θρήσκευμα με το δικό μας. Είναι μία αλήθεια, τόνισε ο ομιλητής, που όταν την αποδεχτούμε, τότε και θα ζήσουμε καλύτερα.
Η αποδοχή και η υποδοχή του άλλου, εντάσσεται μέσα σε έναν αμοραλισμό που επικαιροποιείται στους καιρούς μας.
«Ποιος είναι όμως ο άλλος; Ο άλλος είναι ότι δεν είμαστε εμείς. Είναι ο οποιοσδήποτε εκτός του εαυτού μας, γνωστός ή άγνωστος. Εκείνος, όπου και ο λόγος του Χριστού για περίθαλψη του ασθενή, του φυλακισμένου, του διψασμένου, του γυμνού, του πεινασμένου, σαν να ναι ο Ίδιος. Τόσο βαρύτητα έχει ο άλλος απέναντί μας.
Κάθε νοήμων και σώφρων άνθρωπος πρέπει να εργάζεται έτσι αν θέλει να ονομάζεται αδερφός, συγκάτοικος, φίλος μιας κοινωνίας που ματώνει ποικιλότροπα.»
Η πραγματικότητα είναι σκληρή, συνέχισε ο π. Χρυσόστομος και πρέπει να την διαχειριστούμε με σύνεση, αυτοσυγκράτηση και νηφαλιότητα. Οι όροι και οι συνθήκες συμβίωσης αλλάζουν.
Ο Χριστός με λόγια και έργα επιθυμούσε να φανερώσει την αξία του προσώπου, με τα τάλαντα που έχει και που πρέπει να τα αξιοποιήσει, προκειμένου να βελτιωθούν αυτός και οι άλλοι.
Στη συνέχεια αναφέρθηκε στην έννοια της ετερότητας. Ετερότητα σημαίνει αναγνώριση, εκτίμηση, δεκτικότητα του διαφορετικού στοιχείου, του ξένου προς εμάς. Η αναγνώριση του διαφορετικού τρόπου ζωής, της διαφορετικής νοοτροπίας, της διαφορετικής σκέψης και τελικά των διαφορετικών κοινωνικών μεταβολών.
Και ολοκλήρωσε:
«Για να σεβαστείς τον άλλον, πρέπει να σέβεσαι τον εαυτό σου και να νιώθεις ασφαλής στην ταυτότητα σου, ώστε να μπορείς να συζητήσεις, να κατανοήσεις και να αποδεχτείς την διαφορετικότητα που αποτελεί πλούτο για μια κοινωνία.
Εμείς ως χριστιανοί τώρα και πάντοτε θα καμαρώνουμε ότι έχουμε έναν ολοζώντανο Χριστό που αγιάζει και δεν αναγκάζει, που πλησιάζει και δεν βιάζει, που αγκαλιάζει και δεν αποδοκιμάζει, που σκεπάζει και δεν αρπάζει».
Τριαντάφυλλος Μπολτέτσος
Λαμβάνοντας τον λόγο ο κ. Τριαντάφυλλος Μπολτέτσος, Διδάκτωρ της Ποιμαντικής Θεολογίας και Γραμματεύς της Ι. Μητροπόλεως Φθιώτιδος, αναφέρθηκε στην έννοια της πολυπολιτισμικότητας.
Η «Πολυπολιτισμικότητα», στις μέρες μας έχει δαιμονοποιηθεί αρκετά, υπογράμμισε αρχικά. Μάλιστα σε διάφορα περιβάλλοντα είναι ασφαλές κάποιος, που θα μιλήσει για την Πολυπολιτισμικότητα, να την κατακεραυνώσει και να φορτώσει σε αυτή όλα τα κακά του κόσμου για να γίνει αγαπητός στο ακροατήριό του.
Φταίει όμως, αυτή η έννοια καθ΄ αυτή για τα άσχημα αποτελέσματα της Παγκοσμιοποίησης; Θα μπορούσε, μήπως, να θεωρηθεί σαν ένα εργαλείο, όπως το μαχαίρι ή το διαδίκτυο, όπου η χρήση της μπορεί να καταστρέψει αλλά και να ωφελήσει;
Γιατί να φοβόμαστε τον πολιτισμικά διαφορετικό και ξένο, όταν έχουμε εμπιστοσύνη στο «είναι» μας και όταν ο άλλος γίνεται σεβαστός ως πρόσωπο, από τον κοινό Δημιουργό Θεό;
Λογικό, λοιπόν, είναι η Εκκλησία βάσει των αρχών Της, συνέχισε ο εισηγητής, να μην επιδιώκει την κατάργηση των εθνών και των γλωσσών. Ο λόγος ήταν, εκτός των άλλων, πως το βάρος πάντοτε δίνεται στην εσωτερική ανακαίνιση και την καλή αλλοίωση τού παλαιού ανθρώπου και όχι στην υπηρέτηση των εξωτερικών τύπων.
«Επιπλέον, η μαθητεία ειρηνικής και δημιουργικής συμβίωσης μέσα στο πολυπολιτισμικό περιβάλλον, απομακρύνει τις φοβίες, τους φανατισμούς και τις μισαλλοδοξίες, και κατά συνέπεια την χειραγώγηση από τους διάφορους σωτήρες και μεσσίες, οι οποίοι αναλαμβάνουν να παράσχουν λύσεις και να δώσουν κατευθύνσεις.»
Λέγοντας πολιτισμικά «άλλος» μέσα στους κόλπους της Εκκλησίας, εννοούμε τις διαφορετικές πολιτισμικές υπάρξεις, τους κάθε λογής ανθρώπους με τις ιδιαιτερότητες και διαφορετικότητές τους, που κάνουν από την αρχή την εμφάνισή τους μέσα στην Εκκλησία.
Ο πολιτισμικά «άλλος» έξω από το χώρο της Εκκλησίας έχει κάποια επιπλέον ιδιαίτερα χαρακτηριστικά, από τον πολιτισμικά «άλλο» μέσα στην Εκκλησία. Κι ενώ, επαναλαμβάνονται κι εδώ οι ομάδες, που βρίσκονται μέσα στην Εκκλησία, υπάρχουν και επιπλέον πολιτισμικές υπάρξεις. Αυτές μπορεί να είναι ομάδες αλλοθρήσκων, άθεων & αθεϊστών, ετερόδοξων – αιρετικών και μάγων.
Ο κ. Μπολτέτσος αναφέρθηκε στην Θεολογία της Πολυπολιτισμικότητας της Ορθόδοξης Εκκλησίας, που αποτελεί την πυξίδα για την εμπνευσμένη αντιμετώπιση των ζητημάτων, που προκύπτουν όπως είναι φυσικό και αναμενόμενο στο πλαίσιο των σύγχρονων συμβιώσεων και κοινωνιών.
Οπωσδήποτε η Εκκλησία δεν έχει σχέση με τον όποιας μορφής ρατσισμό. Η μόνη διάκριση έχει να κάνει με τον μισάνθρωπο διάβολο και την αμαρτία – ούτε καν με τον αμαρτωλό.
«Υπάρχει ο κίνδυνος, ως μέλη της Εκκλησίας να παρασυρθούμε από μία άκριτη, πιεστική και χωρίς διάκριση εφαρμογή της πολυπολιτισμικής αγάπης, όπως άλλωστε συμβαίνει και με κάθε μορφής εκδήλωση αγάπης.
Ιδιαιτέρως σε μια πολυπολιτισμική κοινωνία είναι φυσικό να κατέχει καίρια θέση η εκπαίδευση των παιδιών στην στάση τους απέναντι στον άλλο, τον διαφορετικό, τον ξένο.»
Η Πολυπολιτισμικότητα ως χαρακτηριστικό των σύγχρονων κοινωνιών εμφανίζεται σαν η πρώτη συνέπεια της παγκοσμιοποίησης. Δεν μπορούμε να την αρνηθούμε ή να την περιορίσουμε. Άλλωστε περιλαμβάνει κι όλους εμάς. Σε φυσιολογικές, όμως, συνθήκες αποδεχόμαστε την Πολυπολιτισμικότητα ως γεγονός, την μελετούμε και την αξιοποιούμε κατάλληλα για το καλό τού Ανθρώπου.
Ισίδωρος Παχουνδάκης – Στράτος Σπύρου
Στη συνέχεια το λόγο έλαβαν οι κ.κ. Ισίδωρος Παχουνδάκης και Στράτος Σπύρου Υπεύθυνοι Εκπαίδευσης του Εκπαιδευτικού Προγράμματος «Κοινωνία Πολιτισμός & Θρησκεία» του Πανεπιστημίου Πειραιά, μιλώντας για την διαχείριση της ετερότητας.
Οι άνθρωποι, αισθάνονται αρχικά μέλη μιας κοινότητας, που χαρακτηρίζεται από αυτό που οι κοινότητες αποκαλούν «αξίες της κοινότητας». Δεν είναι άτομα που πράττουν, αλλά οι κοινότητες που θεμελιώνονται στη βάση κοινών αξιολογικών προσανατολισμών.
Ο ιδανικός τύπος πολίτη, που σταθμίζει τις επιλογές του, επιδιώκει ορθολογικά σχέδια ζωής και είναι πρόθυμος να συμφωνήσει με άλλους σε πνεύμα συνεργασίας και να διαμορφώσει αντίστοιχα τα θεσμικά όργανα, δεν υπάρχει. Δεν πρόκειται μόνο για ουτοπία αλλά για πλάνη.
«Στο σύγχρονο πολυπολιτισμικό κοινωνικό κόσμο θα πρέπει να είμαστε σε θέση να συναναστρεφόμαστε ο ένας τον άλλο, πέρα από τις εκάστοτε διαφορετικές κοινοτικές δεσμεύσεις μας. Και η συναναστροφή αυτή μπορεί να είναι ανθρωπιστική και δημοκρατικά συμβατή, όταν για παράδειγμα καθορίζεται από σεβασμό και κατανόηση, στοιχεία που επιτρέπουν εκείνο το βαθμό αυτόνομης διάπλασης του βίου, που απαιτείται για μια δημοκρατική τάξη.»
Ταυτόχρονα οι αξιολογικοί προσανατολισμοί μας είναι πάντοτε συνυφασμένοι με τρόπους ζωής και κοινοτικές δεσμεύσεις. Θα πρέπει όμως να είμαστε σε θέση να συνεννοούμαστε και σε εκείνο τον τομέα των αξιολογικών προσανατολισμών όπου δημιουργούνται κοινωνικές και πολιτικές αλληλεπιδράσεις που βρίσκονται έξω από το πλαίσιο του άμεσου περιβάλλοντος μας.
Αν σε μια τέτοια κοινωνία, αμφισβητείται από τις διαφορετικές πολιτισμικές και εθνικές κοινότητες, αυτό που καθορίζει την πλήρη σεβασμού συναναστροφή, το πλήθος των κοινοτήτων δεν είναι συμβατό με τη δημοκρατική πολιτική οργάνωση. Δυσχεραίνεται η ανθρωπιστική αντιμετώπιση των πολιτισμικών διαφορών και αυξάνει ο κίνδυνος της βίαιης σύγκρουσης.
Στη συνέχεια οι εισηγητές παρουσίασαν τα βήματα της διαχείρισης της Ετερότητας. Αυτά είναι η αμφισβήτηση της κυρίαρχης ιδεολογίας και των κυρίαρχων αντιλήψεων, το να σκέφτομαι διαφορετικά και να βλέπω ευκαιρίες εκεί που δεν βλέπουν οι άλλοι και να μαθαίνω να συνεργάζομαι και να αποκτώ κουλτούρα συνεργασίας.
Οι εισηγητές ολοκλήρωσαν αναφερόμενοι στα οφέλη που έχει μια συλλογικότητα (οργανισμός ή υπηρεσία) από τη διαχείριση της ετερότητας.
«Η Διαχείριση της Διαφορετικότητας μεγιστοποιεί τα κέρδη και ελαχιστοποιεί τα κόστη διότι αξιοποιεί τις ατομικές ικανότητες και δεξιότητες του κάθε εργαζομένου πέραν του πολιτισμού, του φύλου ή της θρησκείας του.
Αξιοποιεί όμως και τα στοιχεία εκείνων των συλλογικών πολιτισμικών, φυλετικών και θρησκευτικών ταυτοτήτων που βοηθούν τον εργαζόμενο να γίνει μεθοδικότερος, συστηματικότερος, αποδοτικότερος και παραγωγικότερος με μετρήσιμα αποτελέσματα.»
Του Σταμάτη Μιχαλακόπουλου
