Στο πρόσωπο και το έργο του Δομίνικου Θεοτοκόπουλου ήταν αφιερωμένο το «Ενοριακό Αρχονταρίκι» της Δευτέρας 26ης Οκτωβρίου στην Ευαγγελίστρια Πειραιώς, στο πλαίσιο του προγράμματος «Ενορία εν δράσει…».
Ο μουσικός – Θεολόγος κ.Ηλίας Λιαμής συζήτησε για τον «Παγκόσμιο Έλληνα» Ελ Γκρέκο με τον καθηγητή της Ανωτάτης Σχολής Καλών Τεχνών κ.Γεώργιο Χαρβαλιά.
«Δεν ήταν τόσο καλλιτεχνικό το κίνητρο. Εμένα περισσότερο με συγκίνησε η μεγάλη μορφή ενός μεγάλου Έλληνα, ο οποίος αποτελεί ένα σύμβολο λύσης, υπέρβασης των καιρών που περνάμε» είπε ξεκινώντας την συζήτηση ο κ.Λιαμής, υπογραμμίζοντας πως η οικονομική κρίση είναι επίπτωση άλλων δυσλειτουργιών. «Υπήρξε μία αλλοίωση ενός ήθους, μιας νοοτροπίας αγωνιστικής» είπε χαρακτηριστικά ο κ.Λιαμής προσθέτοντας πως «είμαστε σε ημέρες Εθνικής επετείου, όπου τα πράγματα δεν τα έσωσε ούτε η καλή αναλογία δυνάμεων ή οικονομικών μεγεθών. Τα έσωσε μία τρέλα, τα έσωσε ένα φρόνημα. Είναι περίεργο ότι γιορτάζουμε μια τρέλα… Η λογική έλεγε περάστε…».
Επεσήμανε πως «το να ζήσεις ελεύθερος είναι ανάγκη, δεν είναι επιλογή» τονίζοντας πως «ο Ελ Γκρέκο, 400 χρόνια μετά τον θάνατό του παραμένει ένας άρχοντας, ένας κοσμοπολίτης Έλληνας. Στη σκλαβιά γεννιέται και σκλαβιά δεν περνάει από πάνω του, ούτε στο φρόνημα, ούτε στην τέχνη του».
Από την πλευρά του ο κ. Χαρβαλιάς τόνισε πως «αυτό που βλέπει ένας ζωγράφος στον Γκρέκο είναι δύσκολο να ειπωθεί και όσο εμβαθύνει στο έργο του, τόσο η δυσκολία αυτή αυξάνεται» και χαρακτηρίζοντάς τον ως «νέο Οδυσσέα της εποχής του», αναφέρθηκε στην απόφασή του να μεταβεί στην Βενετία και να αναμετρηθεί με τους μεγάλους ζωγράφους της Ιταλίας, παρά την αναμφισβήτητη ικανότητά του και την επιτυχία που είχε στην Κρήτη.
Τόσο ο κ.Λιαμής όσο και ο κ.Χαρβαλιάς μίλησαν για τους σημαντικούς σταθμούς της ζωής του μεγάλου Έλληνα ζωγράφου, τη μόρφωσή του, τους δασκάλους με τους οποίους συναναστράφηκε στη Βενετία, αλλά και για τις επιρροές που δέχθηκε, συμπληρώνοντας όμως πως «πάντα διατηρεί κάτι ανανεωτικό η δουλειά του».
Στη συνέχεια ο κ.Λιαμής σημείωσε: «Η Βυζαντινή εικόνα είναι μισό αυτό που βλέπεις και μισό αυτό που κρύβεται από πίσω. Η βυζαντινή εικόνα στην αυθεντικότητά της είναι μια Θεολογία της Εικόνας. Ο Θεατής καλείται να αναχθεί σε κάτι που τα αισθητήρια δεν είναι σε θέση να καταλάβουν, να αντιληφθούν, να προσλάβουν».Στο σημείο αυτό ο κ.Χαρβαλιάς προσέθεσε ότι «υπάρχουν ενδείξεις και εμφάσεις στη δουλειά του, που δείχνουν ότι πρόκειται για έναν ιδιαίτερα ανήσυχο και αρκετά προωθημένο ζωγράφο», ενώ ερωτώμενος για τη ρήξη του με τον καλλιτεχνικό κατεστημένο της Ιταλίας, απάντησε πως «ο Γκρέκο είναι ένας πάρα πολύ εκφραστικός ζωγράφος» και πως αυτό τον οδήγησε σε μία «σύγκρουση».
Και οι δύο αναφέρθηκαν στην περίοδο που ο Έλληνας ζωγράφος μετέβη στην Ισπανία προκειμένου να συνεργαστεί με τον Βασιλιά Φίλιππο και επισημαίνοντας την γενικότερη κατάσταση της χώρας ο κ.Χαρβαλιάς τόνισε πως «το “Γκρέκο” δεν είναι απλώς μια Εθνικότητα, είναι συγχρόνως και μία συγκεκριμένη παράδοση και θρησκευτική και καλλιτεχνική… το “Γκρέκο” τον ακολουθεί. Δεν το απεμπολεί».
Στην παρατήρηση του κ.Λιαμή ότι «για τον Γκρέκο τα ορατά δεν αρκούν. Υποκρύπτουν μία πνευματικότητα» ο κ.Χαρβαλιάς υπογράμμισε πως «καλείται να το φανερώσει με ορατά μέσα». «Ο Γκρέκο όταν ζωγραφίζει μια Θρησκευτική σκηνή, αυτό το υπεραισθητό που υπάρχει, φαίνεται να είναι ένα πράγμα το οποίο το βιώνει. Δεν το εικονογραφεί, δεν το αναπαριστά αντανακλαστικά… Είναι φορέας αυτού του πράγματος», είπε χαρακτηριστικά.
Τέλος, προβλήθηκαν και παρουσιάστηκαν πίνακες ζωγραφικής από διάφορες περιόδους και θέματα του Ελ Γκρέκο, εξηγώντας παράλληλα ο κ.Χαρβαλιάς σημεία της τεχνοτροπίας του Έλληνα ζωγράφου.
Του Κωνσταντίνου Δαντίλη
