Την τρίτη και τελευταία του ομιλία, στο πλαίσιο του προγράμματος «ΕΝΟΡΙΑ εν δράσει…», πραγματοποίησε την Τετάρτη 17 Δεκεμβρίου, στον Ιερό Ναό Ευαγγελιστρίας Πειραιώς, ο Πρωτοπρεσβύτερος Χριστόδουλος Μπίθας.
Με θέμα: «Από την αυτογνωσία στην Αγάπη», η ομιλία ήταν μία απόπειρα ερμηνείας των Πατέρων μέσα από το Ευαγγέλιο και την Πατερική παράδοση, όπως ακριβώς και οι δύο προηγούμενες.
Θυμίζουμε ότι η πρώτη ομιλία είχε θέμα «Από την μετάνοια στην αυτομεμψία», ενώ η δεύτερη «Από την αυτομεμψία στην αυτογνωσία».
Κάνοντας ο ομιλητής μια σύνδεση με όσα ειπώθηκαν στις δύο πρώτες ομιλίες, η πνευματική πορεία που περιέγραψαν, ξεκινάει με την απάντηση στην προτροπή του Κυρίου να μεταστρέψουμε το νου μας και να αλλάξουμε τη ζωή μας με τον τρόπο που ο Θεός ζήτησε. Αυτός ο δρόμος περνάει μέσα απ’ την αυτομεμψία, δηλαδή μέσα από την ανάληψη της προσωπικής μας ευθύνης, μέσα από την συνειδητοποίηση της αμαρτίας μας, μέσα από το να βρούμε και να καταλάβουμε τι ακριβώς είναι η πτώση της ανθρώπινης φύσης, αλλά και να δούμε την πτώση του καθενός από μας ξεχωριστά. Αυτός ο δρόμος της αυτομεμψίας περνάει μέσα από την αυτογνωσία, να γνωρίσουμε δηλαδή τον εαυτό μας.
Γι’ αυτό, συνέχισε, όσο κι αν πηγαίνουμε στην Εκκλησία, ότι κι αν κάνουμε από αυτά που προτάσσει η Εκκλησία ως κανόνες, εάν δεν έχουμε επίγνωση της αμαρτίας μας, δεν μπορούμε σε καμία περίπτωση να μετανοήσουμε και να αλλάξουμε. Γιατί πάντα θα ασχολούμαστε με τα εξωτερικά και δεν θα πάμε στην καρδιά του προβλήματος, που είναι σε όλους μας η φιλαυτία.
Σύμφωνα με την διδασκαλία των Πατέρων και την ζωντανή πείρα της Εκκλησίας, αν ο άνθρωπος δεν μπορέσει να πορευτεί έτσι, τότε θα μένει μονίμως ως αρχάριος στην πρώτη φάση της πίστης, σε αυτή τη φάση που συνήθως ο άνθρωπος φοβάται τον Θεό, προσπαθεί να συναλλάσσεται μαζί Του. Ενώ, όπως λένε οι Πατέρες σε αυτή την κλίμακα, σχέση δούλου, σχέση μισθωτού και σχέση αγάπης, δεν θα μπορέσει ποτέ να φτάσει στην αγάπη.
Ο τρόπος της αγάπης
Η αγάπη είναι το τέλος της διαδρομής και ταυτόχρονα είναι η ίδια η διαδρομή. Και ο άνθρωπος πρέπει να μάθει να αγαπάει, γιατί έχει χάσει τον τρόπο της αγάπης. Ο Χριστός έρχεται για να αποκαλύψει στην ανθρωπότητα ότι ο Θεός είναι αγάπη και ότι ο άνθρωπος για να μπορέσει να ολοκληρωθεί πρέπει να μάθει να αγαπά. Αλλιώς είναι καταδικασμένος να ζει μέσα στο μίσος, την κατάκριση, την κακία.
Όπως σημειώνει ο π. Χριστόδουλος, όταν μιλάει για αγάπη ο Κύριος, δεν μιλάει για αυτήν την συναισθηματική αγάπη που έχουμε στο μυαλό μας, αγάπη στους οικείους, αγάπη στους δικαίους. Αλλά μία αγάπη που είναι προς τους πάντες. Μιλάει για τον τρόπο που θα αλλοιωθεί η ίδια η φύση του ανθρώπου, έτσι που να μπορεί να χωράει ολόκληρη την κτίση.
Και συνεχίζει:
«Να αγαπάτε τους εχθρούς σας λέει ο Κύριος και βάζει τον πήχη εκεί που μας προσανατολίζει σε κάθε στιγμή της ζωής μας. Καθημερινά, έτσι όπως ζούμε με τις πτώσεις μας, κάνουμε εχθρούς, αντιμετωπίζουμε παρεξηγήσεις μέσα στην ίδια μας την οικογένεια, τις φιλικές και επαγγελματικές μας συναναστροφές. Σε όλη τη διδασκαλία του Κυρίου και σε όλη την πράξη Του τα χρόνια που έμεινε κοντά μας, βλέπουμε μια μεγάλη αγάπη προς τον άνθρωπο. Ο Χριστός δεν μαλώνει κανέναν, δεν τα βάζει με κανέναν, μόνο με την υποκρισία των ανθρώπων του νόμου. Και την πόρνη, τον τελώνη, τον αμαρτωλό τους πλησιάζει με αγάπη. Γιατί βλέπει μέσα στην καρδιά τους ότι είναι έτοιμοι με αυτόν τον τρόπο της αγάπης, να ανταποκριθούν.
Όταν λοιπόν μιλάμε για αγάπη, μιλάμε για τον τρόπο εκείνο με τον οποίο μετέχουμε στις ενέργειες του Θεού. Σχέση με το Θεό σημαίνει μετοχή στις ενέργειες του Θεού. Το άκτιστο, ο Θεός επικοινωνεί με το κτιστό, τον άνθρωπο μόνο μέσω των ενεργειών Του. Την ουσία του Θεού δεν την ξέρουμε, ξέρουμε τις ενέργειες Του. Συνεπώς όσο εμείς γινόμαστε άνθρωποι της αγάπης, μετέχουμε των ενεργειών του Θεού, γινόμαστε δοχεία της Χάριτος, νιώθουμε τη βοήθεια του Θεού που μας χαριτώνει και μας οδηγεί κοντά Του. Προχωρούμε απ’ το κατ’ εικόνα στο καθ’ ομοίωσιν.»
Το να έχω σχέση με τον Θεό λοιπόν, σημαίνει να είμαι άνθρωπος της αγάπης, να μετέχω των ενεργειών του Θεού. Τα έργα της αγάπης απευθύνονται πάντα στον άλλον, δεν έχουν να κάνουν με τη δική μας χαρά. Όπως ανέφερε ο ομιλητής, μπορεί να κάνουμε έργα αγάπης, μόνο για να ακούμε ευχαριστίες. Ο Κύριος μιλάει για τον τρόπο εκείνο που θα φύγουμε από την κατάσταση της φιλαυτίας και θα πάμε στην φιλαδελφία και δια της φιλαδελφίας στην φιλοθεΐα. Αγαπώ σημαίνει βγαίνω απ’ τον εαυτό μου για να συναντήσω τον άλλον.
Για να έχουμε πραγματική αγάπη στο Χριστό και τους ανθρώπους, θα πρέπει να απαλλαγούμε από κάθε ατομιστικό στοιχείο. Θα πρέπει να απαλλαγούμε από κάθε προσδοκία ωφέλειας. Η αληθινή αγάπη απαιτεί απαλλαγή από τα πάθη. Αυτό σημαίνει αυτοεξέταση και αυτογνωσία. Αν δεν γνωρίσω τον εαυτό μου δεν πρόκειται ποτέ να μετανοήσω.
Σπουδή ζωής
Ακολούθως ο π. Χριστόδουλος επεσήμανε πως όποιος έζησε μικρές αναλαμπές αγάπης και κάτι υποψιάστηκε, όποιος μετανόησε για τα λάθη του και έμαθε να συγχωρεί, αρχίζει να αντιλαμβάνεται τι είναι η ζωή χωρίς αγάπη. Καταλαβαίνει ότι η διαρκής ενασχόληση με τον εαυτό του, η αυτοαγάπη, δεν είναι παρά νοσηρός εγωισμός. Αν αγαπούσαμε πραγματικά τον εαυτό μας δεν θα βυθιζόμασταν στην λατρεία της ύλης. Ούτε θα αφήναμε το νου και την ψυχή μας ακαλλιέργητα.
Στην Ορθόδοξη πίστη λέμε πως ο άνθρωπος είναι πλασμένος κατ’ εικόνα Θεού και πως η αγάπη είναι ένα απ’ τα χαρίσματα του «κατ’ εικόνα», που δόθηκε στον άνθρωπο για να πορευτεί προς το «καθ’ ομοίωσιν». Λόγω της πτώσης όμως τα χαρακτηριστικά του ανθρώπου αμαυρώθηκαν. Η εικόνα του Θεού θάμπωσε και η αγάπη εξέπεσε λόγω της αυτοθέωσης.
Γι’ αυτό και τονίζει με έμφαση:
«Όποιος δεν αγαπά, δεν γνώρισε το Θεό. Όταν δεν έχουμε αγάπη, η μοναξιά καταλαμβάνει τη ζωή μας και οι άλλοι μας φαίνονται ξένοι. Πρότυπο της αληθινής αγάπης είναι ο Χριστός, πρότυπο της απόλυτης προσφοράς που θυσιάσθηκε για τους σταυρωτές Του. Είναι το υπόδειγμα της έμπρακτης αγάπης που θα έπρεπε να έχουμε πάντα στο νου μας.
Όταν αναγνωρίσουμε τη δική μας ευθύνη στον κόσμο και πάψουμε να κατηγορούμε τους άλλους, θα αναγνωρίσουμε πως η αγάπη είναι δώρο Θεού, ζωοποιός δύναμη που έρχεται όταν την ζητήσουμε.
Επειδή η αγάπη είναι τρόπος ζωής, τη σπουδάζουμε διαρκώς στη ζωή μας. Δεν είναι κάτι που αποκτιέται εδώ και τώρα αλλά τη μαθαίνουμε μέσα από τα λάθη μας, τις εμπειρίες μας και μέσα από τις πτώσεις μας.»
Ο τρόπος των Αγίων
Ολοκληρώνοντας την ομιλία του, ο π. Χριστόδουλος παραπέμποντας στους Αγίους της Εκκλησίας, σημείωσε ότι όσο ο άνθρωπος, γίνεται άνθρωπος της αγάπης, δεν φοβάται πια. Γιατί νιώθει το Θεό ως αγάπη και αποκτά σχέση μαζί Του. Γιατί χαίρεται την αγάπη με τον συνάνθρωπο. Οι στιγμές της αγάπης, μας κρατάνε σ’ αυτόν τον κόσμο. Γιατί κάθε στιγμή αγάπης, είναι στιγμή αιωνιότητας. Κι όσο περισσότερο αγαπούμε το Θεό, τόσο αποκτούμε πρόγευση της αιωνιότητας.
Ο τρόπος της αγάπης, είναι ο τρόπος με τον οποίον έζησαν οι Άγιοι. «Καρδία ελεήμων» σημαίνει «καύσις καρδίας» υπέρ όλης της κτίσεως δηλαδή υπέρ των ανθρώπων και των πτηνών και των ζώων και των δαιμόνων και υπέρ παντός κτίσματος, σύμφωνα με το λόγο του Αββά Ισαάκ του Σύρου, που ανέλυσε ο ομιλητής. Και τόνισε ιδιαίτερα ότι ο Άγιος προσεύχεται και για τους δαίμονες ακόμη.
Γι’ αυτό η Εκκλησία μας έχει τόσες χιλιάδες Αγίους τους οποίους εορτάζουμε κάθε μέρα. Γιατί αυτοί οι άνθρωποι αγίασαν με τον τρόπο της αγάπης, μαρτύρησαν για την αγάπη του Χριστού.
Και κατέληξε με το λόγο του Αγίου Πορφυρίου:
«Αγάπη, αγάπη, αγάπη. Η αγάπη στον αδελφό, μας προετοιμάζει να αγαπήσουμε περισσότερο τον Χριστό.»
Του Σταμάτη Μιχαλακόπουλου
